کمک نظامی ایران به ونزوئلا برای مقابله با آمریکا | اقتصاد فارسی

به گزارش اقتصادآنلاین و به نقل از انتخاب، گزارش‌ها حاکی است که «دونالد ترامپ» در حال بررسی گزینه‌های تهاجمی علیه «نیکولاس مادورو» است و «کارولین لویت»، دستیار ارشد او، از آمادگی رئیس‌جمهور سابق برای اقدام سخن گفته است.

در ادامه این مطلب آمده است: وقتی که «هوگو چاوز»، رهبر ونزوئلا، در ژوئن ۲۰۱۲ در یک برنامه زنده تلویزیونی سراسری با افتخار اعلام کرد که کشورش در حال ساخت «هواپیما‌های بدون سرنشین» است، این خبر هم حامیان و هم مخالفان او را غافلگیر کرد. او سه نمونه اولیه را نمایش داد و در لحنی چالش‌برانگیز گفت کشورش حق دارد چنین فناوری‌ای تولید کند، هرچند مدعی بود که این پهپاد‌ها مسلح نیستند.

امروز، در شرایطی که رژیم کاراکاس اعلام کرده برای دفاع از خود در برابر تنش‌های فزاینده ناشی از اعزام بیش از شش ناو قدرتمند آمریکایی به سواحل کارائیب، پهپاد‌ها را به‌کار خواهد گرفت، کمتر کسی از جزئیات توسعه یکی از پیشرفته‌ترین برنامه‌های پهپادی در آمریکای لاتین اطلاع دارد.

نکته حساس اینجاست که هرچند پهپاد‌ها در خاک ونزوئلا ساخته می‌شوند، اما بخشی از کنترل آنها در دست ایران است. پیوند‌های دیرینه کاراکاس و تهران همواره منبع اختلاف میان ونزوئلا و ایالات متحده بوده و آمریکا بار‌ها ونزوئلا را متهم کرده که به حزب‌الله اجازه داده از این کشور به‌عنوان دروازه ورود به منطقه استفاده کند.

ایالات متحده به‌شدت این تحولات را رصد می‌کند. اندیشکده‌هایی مانند «مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی» و «ابتکار دیالوگو» در فرماندهی جنوبی آمریکا تحلیل‌هایی درباره «تهدید نامتقارن جدید» پهپاد‌ها در دست یک رژیم متحد ایران منتشر کرده‌اند. نگرانی اصلی فقط این نیست که ونزوئلا ممکن است از پهپاد‌ها برای نظارت یا ارعاب مخالفان داخلی بهره ببرد، بلکه خطر انتقال فناوری به دولت‌های دیگر یا گروه‌های جنایی و شبه‌نظامی منطقه نیز مطرح است.

«فرزین ندیمی»، پژوهشگر ارشد مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاورنزدیک، هشدار داد که از سال ۲۰۲۲ پهپاد‌های خارج‌شده از تأسیسات نظامی ونزوئلا به بمب‌های کوچک مجهز شده‌اند. او نوشت: «فرماندهی جنوبی ایالات متحده همه این تحولات را با نگرانی دنبال می‌کرد.»

پروژه مخفی چاوز ناگهانی شکل نگرفته بود. پشت پرده، بیش از شش سال همکاری با تهران جریان داشت. آنچه با یک قرارداد ۲۸ میلیون دلاری و کیت‌های مونتاژ پهپاد «مهاجر-۲» آغاز شد، سرانجام به یک برنامه قدرتمند پهپادی تبدیل شد که اکنون نه‌تنها واحد‌های شناسایی، بلکه سیستم‌های مسلح، مدل‌های پنهانکار و پهپاد‌های انتحاری الهام‌گرفته از طراحی‌های ایرانی تولید می‌کند. این جهش فناورانه، همسایگانی مانند کلمبیا را نگران کرده و از دید واشنگتن به دلیل پیامد‌های راهبردی‌اش در نیمکره غربی با دقت بررسی می‌شود.

روزنامه میامی هرالد با دست‌کم شش نفر از افراد آشنا با روابط نزدیک ونزوئلا و ایران طی دو دهه گذشته گفت‌و‌گو کرده و همچنین به ده‌ها سند رسمی دولت ونزوئلا – بعضی امضاشده توسط خود چاوز – دست یافته است که نشان می‌دهد میلیارد‌ها دلار در این شراکت پنهانی هزینه شده است. بسیاری از این معاملات پشت پروژه‌هایی که در ظاهر بی‌ضرر به‌نظر می‌رسیدند – مثل کارخانه دوچرخه یا تراکتور – پنهان شدند، اما در عمل پوششی برای اهداف نظامی حساس بودند.

در قلب این اتحاد نظامی میان کاراکاس و تهران، خواسته چاوز برای مسلح شدن به سلاح‌هایی قرار داشت که بتوانند قدرت نظامی ایالات متحده را به چالش بکشند.

انقلاب پهپادی

در اوایل دهه ۲۰۰۰، نیرو‌های مسلح بولیواری ونزوئلا هیچ تجربه‌ای در زمینه پهپاد نداشتند. عملیاتشان کاملاً متکی به هواپیما‌های سنتی و سیستم‌های نظارت کلاسیک بود. این وضعیت در سال ۲۰۰۶ تغییر کرد، زمانی که کاراکاس توافقنامه‌ای فنی-نظامی با تهران امضا کرد که شامل انتقال فناوری پهپاد، آموزش و تأمین قطعات بود.

شرکت ایرانی «صنایع هواپیماسازی قدس»، سازنده «مهاجر-۲»، کیت‌های اولیه را فراهم کرد. مهندسان ونزوئلایی برای آموزش به ایران رفتند و تیم‌های ایرانی در پایگاه هوایی «ال لیبرتادور» در ماراکای، در ایالت مرکزی آراگوا، کارگاه‌هایی را زیر نظر «شرکت صنایع نظامی ونزوئلا» برپا کردند.

مونتاژ مخفیانه در سال ۲۰۰۹ آغاز شد. پهپاد «آرپیا-۰۰۱»، مشتق مستقیم مهاجر-۲ با دهانه بال ۱۲ فوت، اولین پهپاد تولیدی ونزوئلا شد. در سال ۲۰۱۲ چاوز آن را برای نخستین بار به‌طور عمومی نمایش داد.

«آرپیا-۱» حدود ۱۹۰ پوند وزن دارد، می‌تواند پرواز نسبتاً طولانی داشته باشد و برد آن حدود ۶۰ مایل است. این پهپاد به دوربین‌های عکس و ویدیوی باکیفیت مجهز است و عمدتاً برای مأموریت‌های نظارت و شناسایی استفاده می‌شود. همچنین قابلیت پشتیبانی از مأموریت‌های غیرنظامی مانند پایش زیرساخت‌های نفت و انرژی، مدیریت بلایای طبیعی یا مبارزه با قاچاق مواد مخدر را دارد. در واقع، در سال ۲۰۱۲ گزارش شد که یک پهپاد ونزوئلایی هواپیمای کوچکی را که مظنون به حمل مواد مخدر بود شناسایی کرد.

منابعی به هرالد گفتند مدل‌های دیگری هم به‌زودی و با کمک ایران توسعه یافتند. یک منبع ناشناس گفت: «همکاری با ایران حیاتی بود. ونزوئلا هرگز نمی‌توانست به‌تنهایی پهپاد بسازد. حتی امروز هم کنترل این تأسیسات در دست ایرانی‌هاست و پرسنل ونزوئلا بدون اجازه آنها نمی‌توانند وارد شوند.»

کارخانه پهپاد در ماراکای بسته به بحران‌های اقتصادی و سیاسی به‌طور متناوب فعالیت داشت. تا سال ۲۰۱۳ و در دوران مادورو، تنها حدود ۱۵ فروند «آرپیا» ساخته شده بود که عمدتاً برای گشت مرزی و نظارت بر زیرساخت‌های نفتی به کار می‌رفتند. سقوط اقتصادی ونزوئلا پروژه را بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ متوقف کرد.

در سال ۲۰۱۹، بر اساس اسناد داخلی درزکرده، تنها یک پهپاد «آرپیا» فعال باقی مانده بود. جالب آنکه همان سال، مادورو از یک سوءقصد با پهپاد‌های تجاری حامل مواد منفجره جان سالم به در برد – رویدادی که او را متقاعد کرد صنعت پهپاد ملی را احیا کند.

بازگشت پروژه در دوران مادورو

در سال ۲۰۲۰، دولت ونزوئلا شرکت «Empresa Aeronáutica Nacional S.A.» (ایانسا) را به‌عنوان زیرمجموعه شرکت هواپیمایی ملی «کونویاسا» برای تولید پهپاد و هواپیما ایجاد کرد. کارگاه‌های ماراکای با کمک ایران دوباره فعال شدند، درست در زمانی که محدودیت‌های صادرات تسلیحات تهران در حال برداشته‌شدن بود.

دو سال بعد، ونزوئلا ناظران را با رونمایی از دو مدل پیشرفته پهپاد در رژه نظامی ۵ ژوئیه ۲۰۲۲ شگفت‌زده کرد: «ANSU-۱۰۰» و «ANSU-۲۰۰».

ANSU-۱۰۰ نسخه به‌روزشده و مسلح پهپاد آرپیاست که قادر به پرتاب بمب‌های هدایت‌شونده هوا-سطح ایرانی از نوع «قائم» است.

ANSU-۲۰۰ یک نمونه پرنده بال‌دیسکی است که از طراحی‌های پنهانکار ایرانی الهام گرفته و به‌عنوان «فناوری نسل بعد» معرفی شد.

با ANSU-۱۰۰، ونزوئلا به اولین کشور آمریکای لاتین تبدیل شد که پهپاد‌های مسلح در اختیار دارد.

اکنون، با تجمع کشتی‌های نیروی دریایی آمریکا در کارائیب – در قالب یک عملیات ضد مواد مخدر که بسیاری آن را تهدید آشکار علیه رژیم مادورو می‌دانند – کاراکاس سعی دارد قدرت نظامی خود را به رخ بکشد. اخیراً میلیون‌ها شبه‌نظامی را بسیج کرده و اعلام کرده که ناو‌ها و پهپاد‌های خود را مستقر خواهد کرد.

واکنش ونزوئلا به حضور نظامی آمریکا

«ولادیمیر پادرینو لوپز»، وزیر دفاع، در ویدئویی گفت این عملیات شامل «استقرار قابل‌توجه پهپاد‌ها با مأموریت‌های مختلف، پایگاه‌های پشتیبانی مردمی، گشت‌های رودخانه‌ای با تفنگداران دریایی و گشت‌های دریایی در دریاچه ماراکایبو و خلیج ونزوئلا» است.

او همچنین از اعزام حدود ۱۵ هزار سرباز به مرز کلمبیا خبر داد تا عملیات ضد مواد مخدر را تقویت کنند و تأکید کرد این اقدام برای «حفاظت از حاکمیت و مبارزه با قاچاق مواد مخدر» است.

این تصمیم هم‌زمان با استقرار نیروی دریایی ایالات متحده در کارائیب جنوبی اتخاذ شد. دولت ترامپ اخیراً سه ناوشکن موشک‌انداز، سه کشتی عملیات آبی-خاکی، یک رزم‌ناو موشک‌انداز، یک زیردریایی هسته‌ای تهاجمی و حدود ۴ هزار تفنگدار دریایی را به منطقه اعزام کرده است. گرچه مقامات آمریکایی گفته‌اند این نیرو‌ها لزوماً علیه ونزوئلا استفاده نخواهند شد، این اقدام همزمان با افزایش جایزه واشنگتن برای دستگیری مادورو به ۵۰ میلیون دلار صورت گرفت؛ چرا که آمریکا او را متهم می‌کند رهبر شبکه قاچاق مواد مخدر موسوم به «کارتل خورشیدها» ست.

کاراکاس این اقدام آمریکا را «تشدید اقدامات خصمانه» خوانده است. وزیر خارجه ونزوئلا، «ایوان گیل»، از سازمان ملل خواست برای «توقف فوری» عملیات نظامی ایالات متحده مداخله کند و از «آنتونیو گوترش» دبیرکل خواست برای «بازگرداندن عقلانیت» وارد عمل شود.

همکاری پنهانی ایران و ونزوئلا

اگرچه همکاری نظامی ایران و ونزوئلا به‌طور رسمی کم‌سروصدا بوده، اما چندین ماجرا زنگ خطر بین‌المللی را به صدا درآورده است. در سال ۲۰۲۲، یک هواپیمای باری متعلق به «امترسور»، زیرمجموعه کونویاسا، با خدمه‌ای متشکل از ایرانی و ونزوئلایی در آرژانتین توقیف شد. کاراکاس ادعا کرد هواپیما قطعات خودرو حمل می‌کرد، اما گزارش‌هایی از اسرائیل حاکی از آن بود که ممکن است به انتقال فناوری پهپاد مرتبط بوده باشد.

گزارش‌های اطلاعاتی غربی ادعا کرده‌اند که کونویاسا/ایانسا به‌عنوان پل هوایی برای انتقال ایستگاه‌های کنترل، دوربین‌های با وضوح بالا و حتی موشک‌ها از ایران عمل کرده است.

اسرائیل نیز نگرانی خود را ابراز کرده است. در سال ۲۰۲۲، «بنی گانتز»، وزیر دفاع وقت اسرائیل، ایران را به انتقال پهپاد‌های مسلح به ونزوئلا متهم کرد. تهران این موضوع را رد کرد، اما عکس‌هایی از پهپاد‌های ANSU-۱۰۰ مجهز به موشک در ونزوئلا به این تردید‌ها دامن زد.

بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۶، پهپاد‌های ونزوئلا عمدتاً برای نظارت و گشت‌زنی استفاده می‌شدند. اما از سال ۲۰۲۲، با توسعه ANSU-۱۰۰، تمرکز تغییر کرد: این پهپاد‌ها نه‌تنها مشاهده می‌کنند، بلکه می‌توانند حمله کنند. تحلیلگران این تغییر را «ایرانیزه‌شدن» دکترین نظامی ونزوئلا می‌دانند؛ راهبردی برای جبران ضعف‌های متعارف از طریق پهپاد‌های مسلح و مهمات سرگردان (پهپاد‌های انتحاری).

نمونه‌ای از این روند، «زامورا V-۱» بود که در سال ۲۰۲۴ توسط ونزوئلا رونمایی شد. این پهپاد انتحاری کوتاه‌برد با الهام از «شاهد-۱۳۶» ایران طراحی شده بود؛ همان مدلی که روسیه در جنگ اوکراین استفاده کرده است. هرچند توان انفجاری محدودی دارد، اما گام دیگری در انتقال فناوری نظامی از تهران محسوب می‌شود.

حضور پهپاد‌های مسلح در ونزوئلا همسایگانش را نگران کرده است. در سال ۲۰۲۱، کلمبیا رسماً به نقض حریم هوایی‌اش توسط یک پهپاد روسی «اورلان-۱۰» که در اختیار ارتش ونزوئلا بود اعتراض کرد. اکنون با عملیاتی شدن سیستم‌های ANSU-۱۰۰، خطر وقوع این نوع حوادث بین دو کشور افزایش یافته است.