تحولات تازه‌ای در منطقه در راه است/ وضعیت فعلی برای آمریکا، ایران و کشورهای منطقه قابل تداوم نیست | اقتصاد فارسی

به گزارش اقتصادآنلاین، تبادل پیام میان تهران و واشنگتن پشت پرده ادامه دارد. موضوعی که سخنگوی دولت آن را تایید کرده. تاکنون اما مقامات آمریکایی در این باره توضیحی نداده‌اند. دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا نیز در آخرین اظهارنظر خود بار دیگر مدعی شده که ایران به دنبال توافق است، هرچند آن را نمی‌‌گوید. 

این در حالی است که سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، بر حق غنی‌سازی و خطوط قرمز ایران تاکید کرده و گفته که آنچه با جنگ به دست نیامده نمی‌تواند با سیاست داده شود. 

هرچند هنوز جزییاتی از پیام‌های ردوبدل‌شده وجود ندارد، اما نگاهی به مواضع مقامات ایران و آمریکا حاکی از پافشاری طرفین بر سیاست‌های راهبردی پیشین است. در این بین، پرسش اینجاست که در سیگنال‌های جدید چیزی تغییر کرده یا در بر همان پاشنه قبلی می‌چرخد؟

قاسم محبعلی، دیپلمات اسبق و کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین شرایط و تحولات جدید در رابطه ایران و آمریکا و منطقه را تشریح می‌کند. 

اهداف پنهان پیام آمریکا به ایران

قاسم محبعلی درباره اخبار تبادل پیام میان تهران و واشنگتن گفت: «اگر آمریکایی‌ها پیام‌هایی از طرف عمان یا سایر واسطه‌ها فرستاده باشند، الزاماً نباید آنها را مثبت تلقی کرد. ممکن است هدف از ارسال این پیام‌ها طراحی اقدامات دیگر یا صرفاً نبض‌سنجی از ایران باشد تا بدانند آیا ایران آماده مذاکره هست یا نه. طبیعتاً اگر بتوانند با هزینه کمتر به هدف برسند، وارد مذاکره می‌شوند.»

او با یادآوری تجربه‌های پیشین در روابط ایران و آمریکا افزود: «در گذشته هم پیام‌هایی رد و بدل شد، اما متأسفانه ایران به آنها توجه نکرد و به قول معروف پیام را نگرفت که معنایش چه بود و نتیجه‌اش منجر به جنگ شد؛ بنابراین این بار هم باید دید آیا زمینه برای راه‌حل‌های گذشته وجود دارد یا نه. در غیر این صورت، ممکن است طرف مقابل طراحی جدیدی در دستور داشته باشد.»

عدم تغییر در مواضع واشنگتن

محبعلی با بیان اینکه تغییر خاصی در موضع آمریکا و ایران مشاهده نمی‌شود، ادامه داد: «به‌ویژه بعد از فعال شدن اسنپ‌بک و ورود کشور‌های غربی به فاز جدیدی از فشار، بعید است که واشنگتن تغییر خاصی در مواضعش داده باشد. حتی احتمال دارد تحولات تازه‌ای در لبنان آغاز شود، که با دیگر وقایع منطقه مرتبط است.»

او اضافه کرد: «موضوع مذاکرات هم دیگر تنها به مسئله هسته‌ای محدود نیست. بخش بزرگی از آن امنیتی است؛ از جمله مسائل مربوط به تهدیدات منطقه‌ای، موشکی، و سیاست‌های خاورمیانه‌ای ایران. از دید آنها، این مجموعه به امنیت منطقه و در نهایت جهان برمی‌گردد. کشور‌های مختلفی نیز در این مسئله ذی‌نفع‌اند؛ از جمله اسرائیل، مصر، لبنان، آذربایجان، و ترکیه.»

مذاکرات فراتر از پرونده هسته‌ای

در ادامه محبعلی با اشاره به ابعاد گسترده احتمالی مذاکرات گفت: «علاوه بر مسائل امنیتی، جنبه‌های اقتصادی هم مطرح است. اما تا زمانی که مسائل امنیتی حل‌وفصل نشود، رفتن به سمت گام‌های بعدی امکان‌پذیر نیست. احتمالاً اگر مذاکراتی شکل بگیرد، چندجانبه خواهد بود و آمریکایی‌ها درخواست‌های متنوعی را مطرح خواهند کرد.»

او در ادامه درباره سخنان وزیر خارجه مبنی بر اینکه آنچه در جنگ به دست نیامده نمی‌تواند با سیاست داده شود نیز گفت: «این سخنان چیزی را تغییر نمی‌دهد. حماس هم چنین مواضعی داشت، اما در عمل، بسیاری از خواسته‌های طرف مقابل در جریان جنگ برآورده شد. حتی اگر با هزینه سنگین برای اسرائیل همراه بود، در نهایت ساختار غزه و معادله قدرت تغییر کرد. همین وضعیت برای حزب‌الله نیز پیش آمد.»

مذاکره یعنی بده‌بستان

این کارشناس مسائل بین‌الملل تأکید کرد: «مذاکره یعنی معامله. در هر گفت‌و‌گو، باید بده‌وبستان وجود داشته باشد. این‌که از راه دور یا پشت تریبون حرف زده شود، نتیجه‌ای ندارد. مذاکره واقعی یعنی نشستن پشت میز و بررسی شروط طرف مقابل در برابر خواسته‌های خودمان.»

او افزود: «در هر مذاکره‌ای، طرفی که هزینه بیشتری از وضعیت فعلی می‌پردازد، باید بیشترین انگیزه را برای تغییر داشته باشد. در حال حاضر، طرف ایرانی است که بیشترین فشار را متحمل می‌شود. نرخ تورم، افت ارزش ریال، افزایش فقر و کاهش رشد اقتصادی همه نشان‌دهنده آسیب‌هایی است که در سال گذشته تشدید شده‌اند.»

محبعلی با اشاره به شرایط اقتصادی کشور گفت: «اگر زمان بگذرد و وضعیت فعلی ادامه یابد، بر اساس بررسی‌ها احتمال رشد منفی اقتصاد در سال آینده بسیار بالاست. تورم در بالاترین سطح خود قرار دارد و با افزایش کسری بودجه، شرایط از این هم بدتر می‌شود. در چنین شرایطی، ایران باید تلاش کند با کمترین هزینه از بحران عبور کند.»

تحولات پیش‌روی منطقه

او در پاسخ به پرسشی درباره اظهارات وزیر دفاع عراق مبنی بر احتمال حمله نظامی گفت: «بله، احتمال دارد در چند جبهه شاهد تحولات تازه باشیم. بعد از حوادث ۷ اکتبر، چند مسئله همچنان حل نشده باقی مانده است. اسرائیلی‌ها مدعی هستند که ما با چند جبهه می‌جنگیم: یمن، لبنان، عراق و حتی با ایران به‌طور غیرمستقیم. مهم‌ترین محور درگیری از نظر آنها ایران است.»

محبعلی افزود: «سوریه نیز وارد مرحله‌ای تازه شده و اگرچه در لبنان آتش‌بس برقرار است، اما هنوز مسائل اصلی حل نشده. در یمن هم وضعیت آتش زیر خاکستر است. عراق نیز هنوز تکلیف گروه‌های مسلح و سلاح‌هایش را مشخص نکرده است. مسئله موشک‌های ایران هم برای کشور‌های عربی و اسرائیل موضوعی کلیدی است؛ از عربستان گرفته تا قطر و پاکستان، همه تجربه حملات موشکی را داشته‌اند.»

او با اشاره به گزینه‌های محتمل پیش‌رو گفت: «یکی از راه‌ها رسیدن به توافقی مبتنی بر امنیت متقابل است، به این معنا که هر دو طرف به تعهداتی پایبند شوند. راه دیگر، ایجاد تغییراتی در سیاست‌ها و وضعیت ایران است. ادامه شرایط فعلی ممکن نیست. یا باید از مسیر مذاکره پیش رفت که کم‌هزینه‌تر است، یا اینکه تحولات شدیدتری مانند درگیری نظامی رخ خواهد داد.»

دیپلمات اسبق افزود: «البته مذاکره هم هزینه دارد. هیچ مذاکره‌ای بدون امتیازدهی نیست. هر طرف باید با ابزار‌های قدرت خود وارد شود؛ چه ابزار نظامی، چه اقتصادی و چه دیپلماتیک. اما جایگزین مذاکره، جنگ است و جنگ همیشه پرریسک و غیرقابل مدیریت است. شروع جنگ آسان است، اما پایانش نه.»

این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: «این وضعیت نه برای ایران قابل تداوم است، نه برای آمریکا، نه برای کشور‌های منطقه. مشکلات اقتصادی، فشار‌های داخلی و تحولات بین‌المللی دیر یا زود همه را ناگزیر از تصمیم‌گیری می‌کند. ادامه وضع موجود ممکن نیست؛ باید یا به سمت گفت‌و‌گو و توافق حرکت کرد، یا شاهد بحران‌های جدید بود.»