خبرگزاری مهر؛ محمدصادق دانشجو: در دیدار با ورزشکاران و مدال‌آوران کشور در روز ۲۸ مهر ۱۴۰۴، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر سهم بی‌بدیل جوانان کشور و نگاه امیدآفرین به آینده، بار دیگر چارچوب راهبردی جمهوری اسلامی را در شرایط پیچیده کنونی بازخوانی کردند. ایشان نه «جوان» را صرفاً به عنوان یک واژه بلکه به مثابه عامل، ظرفیت و ابزار پیشرفت کشور نگریستند؛ و «امید» را نه به مثابه آرزو، بلکه به مثابه انرژی محوری برای اقدام و جهش ملی تلقی کردند. نگاه رهبر انقلاب این است که چه در دوران دفاع مقدّس، چه در روزگار جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل و چه در شرایط فشار تحریمی و اقتصادی، روزنهٔ امید و اعتماد به نیروی جوان کشور در کلام ایشان برجسته و عامل حرکت کشور بوده است.
نقش جوانان
در علم جامعه‌شناسی سیاسی، جوانان به‌عنوان «طبقه اجتماعی پیشرو»، عامل تغییر و تولید حرکت اجتماعی تلقی می‌شوند. رهبر انقلاب با یک نگاه دقیق و صحیح، «جوان ایرانی» را نه پیرو و نه منفعل، بلکه فعال عرصه پیشرفت دانسته و فرموده‌اند که کشور باید بر تکیه بر ظرفیت داخلی و نیروی جوان خود حرکت کند. در دیدار اخیر نیز این تلقی به وضوح مطرح شد: جوانان باید میدان پیدا کنند، میدان کهنه‌شده را ترک کنند و آینده کشور را بسازند.
به طور کلی «خودکفایی داخلی» و «توان بازدارندگی» دو ستون مهم در حفظ استقلال کشور هستند. وقتی رهبر انقلاب می‌گویند که ایران باید تکیه به جوانان، دانش و توان داخل کند، در واقع دارند به همین پیوند امنتی علمی اشاره می‌کنند: اگر کشور امید به خارج دارد، استقلال و امنیت آن به خطر می‌افتد؛ اما اگر امید را در داخل و در نیروی جوان تقویت کند، نه‌تنها مستقل‌تر خواهد بود، بلکه اقتدار منطقه‌ای و بین‌المللی بیشتری پیدا خواهد کرد.
نکته مهم در سخنان ایشان آن است که امید و اتکای به جوانان مخصوص شرایط عادی نیست؛ بلکه در روزهای «بحران» – مثل دوران جنگ یا تحریم یا هجوم رسانه‌ای دشمن این نگاه نه‌تنها کم‌رنگ نشد، بلکه پررنگ‌تر شد. برای مثال، پس از جنگ ۱۲ روزه، ایشان تأکید کردند: «امت ایران، با عزم، اراده و اعتماد به‌نفس ملی» وارد شده است. این یعنی آنکه در سخت‌ترین لحظات، امید و اتکا به داخل به‌عنوان ستون حرکت باقی مانده‌اند.
پیامدهای راهبردی برای کشور
این نگاه راهبردی چند پیام مهم برای سیاست‌گذاری داخلی و خارجی ایران دارد:
۱- تقویت میدان داخلی: وقتی جوانان و امید به‌عنوان عامل پیشرفت در نظر گرفته شوند، تمرکز بر زمینه‌های علمی، فناوری، تولید داخلی، فرهنگ بومی و خلاقیت افزایش می‌یابد. این یعنی سیاست «اقتصاد مقاومتی» را نه صرفاً شعار، بلکه عمل کردن به آن با نیروی جوان کشور بهتر از هر مذاکره‌ای می‌تواند گره گشای معضلات کشور باشد.
۲- کاهش وابستگی به خارج: نگاه امیدآفرین و تکیه بر جوانان، پیام این را دارد که کشور نمی‌خواهد در مقابل فشارها و تحریم‌ها یا تهدیدات خارجی تسلیم شود. وقتی امید به داخل متوجه شود، دیپلماسی نیز با اقتدار بیشتر دنبال خواهد شد.
۳- اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی: وقتی رهبری به جوانان اعتماد می‌کند و می‌گوید «شما می‌توانید»، این پیام، سرمایه اجتماعی کشور را تقویت می‌کند و با بالا رفتن سرمایه اجتماعی، حفظ وحدت ملی، مشارکت عمومی و تاب‌آوری کشور در بحران‌های پیش رو بیشتر می‌شود.
۴- مزیت رقابتی در منطقه: در مقایسه با کشورهای رقیب که متکی به واردات فناوری یا وابسته به غرب هستند، کشوری که به جوانان خود امید دارد و ظرفیت‌های خود را در این زمینه فعال کرده است، در میدان بین‌المللی دست برتر خواهد داشت.
البته توجه به این نکته نیز ضروری است که این مسیر بدون چالش نیست. اعتماد به جوانان و امیدآفرینی، مستلزم فراهم کردن میدان عملی، ساختار علمی و مدیریتی، منابع مالی و فرهنگی است. رهبر انقلاب در دیدار با ورزشکاران اشاره کردند که کشور باید «شرایط را برای جوانان آماده کند». همچنین، تفکر امیدآفرینی نباید به معنای ساده‌انگاری باشد؛ بلکه ترکیب امید با واقع‌نگری، علم و برنامه‌ریزی ضروری است. نظریه‌های مدیریت بحران نیز تأکید دارند که امید بدون «آمادگی و سرمایه‌گذاری» به راحتی به ناامیدی و شکست بدل می‌شود.
در شرایطی که فضای بین‌المللی پیچیده‌تر، تهدیدات متنوع‌تر و میدان رقابت سخت‌تر شده است، سخنان رهبر انقلاب درباره امید داشتن به آینده و لزوم توجه به ظرفیت جوانان ناظر بر یک راهبرد ملی و بلندمدت هستند. این راهبرد بر این اصل بنا شده است که برای ساختن آینده کشور، جوانان موتور محرکه آن و امید انرژِی و سوخت آن است. هرچند تهدیدات خارجی (از جنگ‌ها تا تحریم‌ها) جدّی‌اند، اما نگاه ایشان این است که ملت ایران با نیرو، امید و جوانان خود می‌تواند راه توسعه، اقتدار و عزت را با صلابت طی کند.
