دهک‌ های پایین یارانه کالابرگ را پس زدند! | اقتصاد فارسی

طرح یارانه معیشتی کالابرگ الکترونیک با هدف جبران اثرات تورمی حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی در سال ۱۴۰۱ کلید خورد. مجلس در قانون بودجه همان سال، شرط موافقت با حذف ارز ترجیحی را اجرای این طرح برای حمایت از معیشت خانوارهای کم‌درآمد قرار داد. با این حال، اجرای طرح به‌مرور از رسالت اصلی خود یعنی تثبیت قیمت کالاهای اساسی و حمایت از قدرت خرید مردم فاصله گرفت و به توزیع یارانه‌ای معمولی محدود شد.

شروع آزمایشی و گسترش سراسری

ایده کالابرگ الکترونیک از دوران کرونا مطرح شد، اما اجرای آزمایشی آن از پاییز ۱۴۰۱ در استان‌های هرمزگان، قزوین، گیلان و مرکزی آغاز شد. در اسفند ۱۴۰۱، این طرح به‌صورت سراسری اجرا شد و به خانوارها اجازه داد یک ماه زودتر از واریز یارانه نقدی، آن را برای خرید ۱۰ قلم کالای اساسی (بعداً با اضافه شدن گوشت قرمز به ۱۱ قلم) استفاده کنند. اما استقبال کم مردم، دولت را به اصلاح طرح واداشت.

یارانه تشویقی؛ تلاشی ناکام برای جلب توجه

در مرحله دوم طرح از خرداد ۱۴۰۲، دولت یارانه تشویقی ۸۰ هزار تومانی را برای کسانی که ۲۰۰ هزار تومان از یارانه نقدی خود را به خرید کالابرگ اختصاص می‌دادند، در نظر گرفت. با این حال، این مشوق نیز نتوانست خانوارها را به استفاده گسترده از طرح ترغیب کند. در نهایت، طرح «فجرانه» از دهه فجر ۱۴۰۲ تا عید فطر ۱۴۰۳ اجرا شد که با ارائه یارانه تشویقی ۲۰۰ هزار تومانی بدون نیاز به کسر از یارانه نقدی، بهترین نسخه این طرح بود.

فاصله با هدف اصلی؛ قیمت‌های ثابت کجا رفتند؟

طبق مصوبه مجلس، قیمت کالاهای اساسی در طرح کالابرگ باید بر اساس نرخ‌های شهریور ۱۴۰۰ ثابت می‌ماند و دولت مکلف بود مابه‌التفاوت افزایش قیمت‌ها را جبران کند. در عمل، دولت قیمت‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ (قبل از حذف ارز ترجیحی) را مبنا قرار داد و یارانه تشویقی ۸۰ هزار تومانی را برای جبران تورم در نظر گرفت. در طرح فجرانه، یارانه تشویقی به ۲۰۰ هزار تومان افزایش یافت، اما مبنای قیمت‌ها تغییر کرد و در ادامه، دولت جدید بدون توجه به ثبات قیمت‌ها، طرح را با همان یارانه تشویقی ادامه داد.

کاهش قدرت خرید؛ ناکامی بزرگ کالابرگ

در حالی که دولت در سال ۱۴۰۱ متعهد شده بود ۱۱ قلم کالای اساسی را با قیمت‌های تنظیم‌شده (بر اساس نرخ‌های سال ۱۴۰۰) تأمین کند، در مرحله اخیر طرح کالابرگ، نه‌تنها یارانه تشویقی ثابت ماند، بلکه مبنای مشخصی برای قیمت کالاها تعیین نشد. با توجه به تورم شدید در گروه مواد غذایی، قدرت خرید خانوارها در این طرح به شدت کاهش یافته و کالابرگ عملاً به ابزاری برای توزیع یارانه نقدی تبدیل شده است.