بازار؛ گروه بین الملل: اولین کنفرانس افغانستان که به جذب سرمایه‌گذاری در بخش انرژی اختصاص داده شده بود، لحظه‌ای نمادین برای کشوری است که مدت‌ها از دریچه درگیری و بی‌ثباتی دیده می‌شود. این مجمع که با حمایت شرکت برشنا افغانستان (DABS) برگزار شد، نمایندگانی از ۲۲ کشور را گرد هم آورد، حضوری که نشان‌دهنده شناخت فزاینده از پتانسیل اقتصادی بکر افغانستان است.
در طول این رویداد، شرکت‌کنندگان تفاهم‌نامه‌هایی برای تولید بیش از ۹۱۰۰ مگاوات برق و قراردادهایی برای ۲۸۴ مگاوات دیگر امضا کردند، توافق‌نامه‌هایی که شامل تولید برق و توسعه زیرساخت‌های حیاتی انرژی می‌شود. این تعهدات چیزی بیش از پروژه‌های فنی هستند و درواقع شرط‌بندی بر آینده افغانستان به عنوان مرکز انرژی منطقه‌ای هستند.
یکی از مهم‌ترین بازیگران این کنفرانس ازبکستان بود که مشارکت آن هم از نظر مقیاس و هم از نظر جاه‌طلبی برجسته است. تاشکند ۲۵۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری را برای ساخت خطوط انتقال، نوسازی و گسترش پست‌های برق و سایر ابتکارات زیرساختی اعلام کرد. پس از تکمیل این پروژه‌ها، ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ مگاوات برق از ازبکستان به افغانستان منتقل خواهد شد و شبکه ملی شکننده برق را تقویت می‌کند. جدول زمانی تکمیل پروژه که برای مارس ۲۰۲۷ تعیین شده است، نشان‌دهنده چشم‌انداز میان‌مدت برای همکاری است. نکته قابل توجه این است که ازبکستان همچنین آمادگی خود را برای گسترش مشارکت‌های خود فراتر از انرژی به کشاورزی، صنعت و مراقبت‌های بهداشتی اعلام کرده است که به استراتژی وسیع‌تری از تعامل منطقه‌ای اشاره دارد.
بدون دسترسی به سیستم‌های مالی جهانی، پتانسیل عظیم افغانستان برای سرمایه‌گذاری‌های کوچک، متوسط و بزرگ، صرف نظر از تعداد کنفرانس‌هایی که برگزار می‌شود، عمدتاً در حد تئوری باقی خواهد ماند
علیرغم این حرکت امیدوارکننده، مسیر افغانستان به سوی احیای اقتصادی همچنان با موانع ساختاری عمیقی مواجه است. «عبدالغنی برادر»، معاون نخست وزیر افغانستان در حاشیه این اجلاس آشکارا از جامعه بین‌المللی خواست تا محدودیت‌های مالی و بانکی اعمال شده بر افغانستان را لغو کند.
وی استدلال کرد که این محدودیت‌ها نه تنها به کابل، بلکه به ثبات و رفاه منطقه وسیع‌تر نیز آسیب می‌رساند. پیام او واضح بود: بدون دسترسی به سیستم‌های مالی جهانی، پتانسیل عظیم افغانستان برای سرمایه‌گذاری‌های کوچک، متوسط و بزرگ، صرف نظر از تعداد کنفرانس‌هایی که برگزار می‌شود، عمدتاً در حد تئوری باقی خواهد ماند.
موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی افغانستان دلایل قانع‌کننده‌ای برای توجه جهانیان فراهم می‌کند. این کشور در چهارراه کریدورهای حمل و نقل شمال-جنوب و شرق-غرب قرار دارد، در حالی که قلمرو آن سرشار از ذخایر اثبات شده نفت، گاز، آهن، فلزات غیرآهنی و سایر منابع حیاتی است. این عوامل، افغانستان را به شریکی طبیعی برای کشورهایی تبدیل می‌کند که به دنبال تنوع بخشیدن به مسیرهای انرژی و لجستیک هستند – به ویژه اعضای سازمان همکاری شانگهای.
با این حال یک شرط ناگفته وجود دارد که زیربنای بسیاری از منافع بین‌المللی است: شمول سیاسی. کارشناسان بر این باورند که تنها یک دولت فراگیر، نماینده همه گروه‌های قومی و مذهبی، می‌تواند ثبات لازم برای تعامل اقتصادی پایدار را ایجاد کند. به موازات این چالش سیاسی، نیاز فوری به رسیدگی به تروریسم و تولید مواد مخدر وجود دارد – دو موضوعی که مدت‌هاست انسجام داخلی و اعتبار خارجی افغانستان را تضعیف کرده‌اند.
حتی در شرایط نامطمئن امروزی، کشورهای همسایه بیکار ننشسته‌اند. برای مثال، ازبکستان در حال حاضر درگیر پروژه‌های معدنی قابل توجهی برای طلا و مس است و نزدیک به ۴۰ توافقنامه بین دولتی بین کابل و تاشکند امضا شده است. در همین حال، قزاقستان قصد خود را برای افزایش تجارت دوجانبه با افغانستان به ۳ میلیارد دلار در سال، با تمرکز بر صادرات کشاورزی، کودهای معدنی و سایر کالاهای ضروری اعلام کرده است. پروژه بلندپروازانه راه‌آهن تورغندی-هرات، در کنار راه‌آهن ترانس-افغانستان که از نظر استراتژیک حیاتی است و هدف آن اتصال آسیای مرکزی و جنوبی است، اکنون دوباره در دستور کار قرار گرفته است. این کریدور نه تنها توجه کشورهای هم‌مرز، بلکه توجه اتحادیه اروپا، بلاروس، روسیه و دیگران را نیز به خود جلب کرده است و پتانسیل افغانستان را به عنوان محور اصلی اتصال منطقه‌ای برجسته می‌کند.
اگر از فناوری‌های مدرن برای استخراج، فرآوری و حمل و نقل استفاده شود، افغانستان می‌تواند به یک کریدور انرژی حیاتی متصل کننده آسیای جنوبی و مرکزی تبدیل شود
قدرت‌های جهانی نیز کم‌کم متوجه این موضوع می‌شوند. در جریان مذاکرات چین و افغانستان در ماه اوت، پکن تمایل خود را برای ادغام افغانستان در طرح یک کمربند یک جاده (BRI) ابراز کرد، اقدامی که می‌تواند همکاری در اکتشاف منابع و توسعه زیرساخت‌ها را به طور قابل توجهی گسترش دهد. به موازات آن، وزارت معادن و نفت افغانستان از مشارکت خود در مجمع نفت، گاز و پتروشیمی تاتارستان ۲۰۲۵ برای دعوت از سرمایه‌گذاری روسیه به ویژه در بخش نفت و گاز، استفاده کرد. مقامات افغان تضمین‌هایی در مورد امنیت، شفافیت و فرصت‌های بلندمدت ارائه دادند و تأکید کردند که ذخایر عظیم این کشور می‌تواند هم نیازهای داخلی و هم بازارهای بین‌المللی را تأمین کند. اگر از فناوری‌های مدرن برای استخراج، فرآوری و حمل و نقل استفاده شود، افغانستان می‌تواند به یک کریدور انرژی حیاتی متصل کننده آسیای جنوبی و مرکزی تبدیل شود.
با این حال، این چشم‌انداز با یک هشدار جدی همراه است. با وجود تمام ثروت طبیعی و موقعیت استراتژیک خود، افغانستان نمی‌تواند صرفاً به منافع خارجی برای پیشبرد توسعه خود متکی باشد. دولت افغانستان باید گام‌های داخلی قاطعی، به ویژه در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی، برای ایجاد اعتماد و ثباتی که سرمایه‌گذاران به آن نیاز دارند، بردارد. بدون این پایه، حتی امیدوارکننده‌ترین توافقات نیز در معرض خطر تبدیل شدن به حرکات نمادین به جای واقعیت‌های متحول‌کننده هستند.
افغانستان در یک دوراهی قرار دارد. کنفرانس کابل نشان داد که جهان مایل است – فعلاً با احتیاط – با کشوری که اغلب با درگیری تعریف شده است، تعامل کند. اینکه آیا این تعامل به یک مشارکت واقعی تبدیل شود، نه تنها به حمایت خارجی، بلکه به توانایی خود افغانستان در ایجاد یک چارچوب حکومتی که الهام‌بخش اعتماد در داخل و خارج از کشور باشد، بستگی دارد. خطرات زیاد است: موفقیت می‌تواند افغانستان را به عنوان یک مرکز منطقه‌ای حیاتی برای انرژی و تجارت قرار دهد، در حالی که شکست، خطر تقویت همان انزوایی را دارد که این کنفرانس مهم در پی غلبه بر آن بود.
