به گزارش بازار، در سال‌های اخیر، حمل و نقل ریلی به‌عنوان یکی از روش‌های کارآمد جابه‌جایی بار در سطح منطقه‌ای و بین المللی مطرح شده است. موقعیت جغرافیایی ایران، که در چهارراه مسیرهای تجاری آسیایی قرار دارد و با کشورهای مختلف مرز زمینی دارد، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک نقطه کلیدی در زنجیره حمل و نقل دارد. حمل ریلی می‌تواند گزینه‌ای ایمن، ارزان و سازگار با محیط زیست در مقایسه با حمل جاده‌ای و حتی هوایی باشد. با این حال، چالش‌هایی نظیر ضعف زیرساخت‌ها و ناهماهنگی استانداردهای ریلی با کشورهای همسایه وجود دارد. همین مسائل باعث شده شرکت‌ها به سمت حمل‌ونقل ترکیبی یا چند وجهی روی بیاورند. با افزایش قیمت سوخت و نگرانی‌های زیست‌محیطی، استفاده از حمل‌ونقل چندوجهی (ترکیبی از ریلی، دریایی و هوایی) در حال گسترش است و حمل ریلی در این میان نقشی محوری ایفا می‌کند. این مقاله به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های توسعه حمل ریلی در ایران و نقش آن در تجارت منطقه‌ای می‌پردازد.
حمل ریلی چیست؟
حمل ریلی یکی از روش‌های اصلی جابه‌جایی بار و مسافر است که از خطوط راه‌آهن و قطار به‌عنوان زیرساخت و وسیله حمل استفاده می‌کند. در این شیوه، کالاها در واگن‌های مخصوص بارگیری شده و از طریق لوکوموتیو روی ریل جابه‌جا می‌شوند، که این ساختار امکان انتقال ایمن، پایدار و در مقیاس بالا را فراهم می‌کند. حمل ریلی برای مسیرهای زمینی طولانی، بارهای حجیم، سنگین یا فله‌ای به‌شدت کارآمد است و نسبت به حمل جاده‌ای و هوایی، مصرف سوخت کمتری دارد و آلودگی زیست‌محیطی کمتری ایجاد می‌کند. از آن‌جایی که قطارها می‌توانند حجم بالایی از بار را در یک نوبت حمل کنند، این روش به‌ویژه برای صنایع بزرگ، صادرات و ترانزیت بین المللی بسیار مقرون‌به‌صرفه است. همچنین، به دلیل برنامه ریزی زمانی منظم و وابستگی کمتر به شرایط جاده‌ای یا آب و هوایی، حمل ریلی گزینه‌ای قابل اعتماد برای زنجیره‌های تأمین پیشرفته به شمار می‌رود.
مزایای حمل ریلی در مقایسه با سایر روش‌ها
حمل ریلی به عنوان یکی از اجزای اصلی زنجیره تأمین جهانی، مزایای قابل‌توجهی نسبت به حمل جاده‌ای، هوایی و دریایی دارد. در شرایطی که شرکت‌ها به دنبال بهینه‌سازی هزینه‌ها، کاهش تأخیرها و افزایش پایداری هستند، انتخاب درست شیوه حمل و نقل اهمیت دو چندان پیدا می‌کند. در این بخش، به بررسی جامع مزایای حمل ریلی، به ویژه در زمینه جابجایی بار از ایران به کشورهای همسایه، می‌پردازیم.
پایداری در زمان‌بندی و تحویل قابل‌اعتماد
یکی از مهم‌ترین مزایای حمل ریلی، ثبات در برنامه ریزی و زمان بندی تحویل بار است. برخلاف حمل جاده‌ای که ممکن است تحت‌تأثیر ترافیک، آب‌وهوا یا محدودیت‌های فصلی دچار تأخیر شود، قطارها اغلب با برنامه زمان‌بندی ثابت و دقیق حرکت می‌کنند. این ویژگی به شرکت‌ها امکان می‌دهد برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای انبار، ترخیص گمرکی و تحویل نهایی داشته باشند، بدون آن که نگران اختلال‌های پیش‌بینی‌نشده باشند.
صرفه‌جویی اقتصادی در مقیاس بالا
حمل ریلی در مقایسه با روش‌های دیگر، به‌ویژه در مقیاس‌های بزرگ، از نظر هزینه بسیار به‌صرفه‌تر است. یک قطار می‌تواند معادل ده‌ها کامیون بار را در یک نوبت جابه‌جا کند، و همین باعث کاهش چشمگیر هزینه‌های سوخت، نیروی انسانی، عوارض مسیر و بیمه می‌شود. این ویژگی به ویژه برای صادر کنندگانی که حجم زیادی کالا را به کشورهای همسایه منتقل می‌کنند، مزیت رقابتی مهمی به‌شمار می‌رود.
کاهش قابل‌توجه اثرات زیست‌محیطی
حمل ریلی در مقایسه با حمل جاده‌ای یا هوایی، میزان بسیار کمتری گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کند. این مزیت به ویژه برای برندهایی که به رعایت اصول پایداری و کاهش ردپای کربن اهمیت می‌دهند، یک عامل تعیین‌کننده است.
قابلیت حمل بارهای سنگین، فله‌ای و حجیم
قطارها به دلیل ساختار فنی خاص خود، توانایی جابه‌جایی بارهای سنگین، فله‌ای و حجیم را دارند که حمل آن‌ها با کامیون یا هواپیما دشوار یا پرهزینه است. این ویژگی باعث می‌شود حمل ریلی گزینه‌ای مناسب برای صادرات محصولات صنعتی، کشاورزی، پتروشیمی و ساختمانی به کشورهای منطقه باشد. امکان بارگیری مستقیم در واگن‌ها بدون نیاز به تخلیه و جابه‌جایی مکرر، سرعت و امنیت حمل را افزایش می‌دهد.
قابلیت ادغام با حمل‌ونقل دریایی و هوایی
یکی از مزیت‌های کلیدی حمل ریلی، توانایی ترکیب آن با سایر روش‌های حمل و نقل در قالب سیستم‌های چندوجهی است. این قابلیت به شرکت‌ها اجازه می‌دهد از مزایای هر روش به‌صورت بهینه استفاده کنند. برای مثال، کالایی که از طریق دریا به بندرهای جنوبی ایران وارد می‌شود، می‌تواند از آنجا مستقیما با قطار به کشورهای همسایه منتقل شود. در برخی موارد، حمل ریلی نقش میانی بین کشتی و خدمات بار هوایی را ایفا می‌کند تا زمان و هزینه به صورت هم‌زمان بهینه شود.
کاهش فشار بر زیرساخت‌های جاده‌ای
با گسترش استفاده از حمل ریلی، میزان استفاده از ناوگان جاده‌ای کاهش می‌یابد که این موضوع به کاهش ترافیک بین شهری، کاهش فرسایش جاده‌ها و همچنین کاهش تصادفات منجر می‌شود. در نتیجه، بار مالی ناشی از نگهداری زیرساخت‌های جاده‌ای برای دولت کاهش می‌یابد و محیط‌زیست نیز از آلودگی صوتی و بصری ناشی از حمل جاده‌ای در امان می‌ماند. این یک مزیت غیرمستقیم ولی بسیار مهم حمل ریلی است که در سیاست‌گذاری‌های کلان نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
الزامات و پیش‌نیازهای توسعه حمل ریلی از ایران به کشورهای همسایه
رشد حمل ریلی به‌عنوان یکی از ارکان حمل‌ونقل ترکیبی و پایدار در ایران، نیازمند برآورده‌سازی مجموعه‌ای از الزامات زیرساختی، مدیریتی و حقوقی است. با وجود موقعیت جغرافیایی بی‌نظیر کشور و دسترسی به چندین مرز زمینی و آبی، تحقق نقش ایران به‌عنوان یک هاب ریلی منطقه‌ای، صرفاً با داشتن ریل فیزیکی ممکن نخواهد بود. در این بخش به بررسی مهم‌ترین پیش‌نیازهایی می‌پردازیم که بدون آن‌ها توسعه واقعی و رقابتی حمل ریلی بار از ایران به کشورهای همسایه ممکن نخواهد بود. یکی از موانع فنی مهم در مسیرهای بین‌المللی، تفاوت در عرض ریل‌ها است. برخی کشورهای همسایه مانند ترکمنستان، قزاقستان و روسیه از عرض ریلی با اندازه متفاوت از ایران استفاده می‌کنند. این تفاوت باعث نیاز به تعویض بوژی (چرخ زیر واگن) یا تخلیه و بارگیری مجدد در مرزها می‌شود که زمان و هزینه را افزایش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
با توجه به موقعیت ایران، رشد تقاضای منطقه‌ای و فشارهای زیست‌محیطی جهانی، حمل ریلی می‌تواند به‌عنوان یک گزینه راهبردی برای توسعه تجارت خارجی و بهینه‌سازی زنجیره تأمین کشور عمل کند. اتصال ریلی ایران به کشورهای همسایه، در تعامل با شرکت حمل و نقل دریایی و در برخی موارد مکمل با خدمات بار هوایی، فرصتی ارزشمند برای کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت و گسترش صادرات غیرنفتی فراهم می‌کند. تحقق این پتانسیل نیازمند توسعه زیرساخت‌ها، هماهنگی بین‌المللی، سرمایه‌گذاری خصوصی و ایجاد نهادهای منسجم مدیریتی است تا ایران بتواند به یک هاب لجستیکی پایدار و رقابتی در منطقه تبدیل شود.
خدمات بارفرابری شرکت دیبا هوا دریا
شرکت دیبا هوا دریا با سال‌ها تجربه در حمل‌ونقل بین‌المللی، افتخار دارد که با ارائه راهکارهای سفارشی و متناسب با نیازهای مشتریان، خدمات خود را با صداقت و شفافیت عرضه کند. ما به دقت شرایط هر پروژه را بررسی کرده و با تحلیل عمیق صنعت و نیازهای شما، بهترین راه‌حل‌ها را ارائه می‌دهیم. لطفاً در نظر داشته باشید که ارائه این خدمات ممکن است بسته به عواملی همچون وضعیت‌های عملیاتی، شرایط بازار، و سایر متغیرها متفاوت باشد بنابراین، با توجه به نوسانات در نحوه ارائه خدمات در بازار، جهت اطمینان از دریافت سرویس مورد نظر از این مجموعه و اطلاع از جزئیات خدمات و شرایط به روز برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره، خوشحال می‌شویم با شما در ارتباط باشیم تا شرایط دقیق را بررسی کرده و راهکارهای مناسب را بر اساس نیازهای شما پیشنهاد دهیم.
