بانک‌ها ۳۳ میلیارد دلار به کسب و کارها وام دادند/ بازار سرمایه توان رقابت با شبکه بانکی را دارد؟ | اقتصاد فارسی

اقتصاد آنلاین‌، آرمان هنرکار: شبکه بانکی کشور از ابتدای سال جاری تا پایان مهرماه، در مجموع ۴ هزار و ۱۶۳ هزار میلیارد تومان تسهیلات به کسب‌وکار‌ها پرداخت کرده است؛ رقمی که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۷ درصد رشد ریالی را نشان می‌دهد. این افزایش در مقیاس دلاری نیز قابل‌توجه است؛ به‌طوری‌که ارزش دلاری تسهیلات پرداختی از ۲۶.۳ میلیارد دلار در سال گذشته به ۳۳.۳ میلیارد دلار رسیده و رشدی ۲۶.۶ درصدی را ثبت کرده است. (مبنای محاسبه ارزش دلاری تسهیلات، نرخ دلار در روز پایانی مهرماه هر سال بوده است.)

رکوردشکنی ریالی در سایه افت ارزش پول ملی

بررسی‌های اقتصاد آنلاین نشان می‌دهد که از منظر دلاری، بیشترین حجم تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در پنج سال اخیر به سال ۱۴۰۱ و با رقم ۴۸.۳ میلیارد دلار بازمی‌گردد. با این حال، از منظر ریالی و با توجه به افت مداوم ارزش پول ملی، بالاترین رقم تسهیلات پرداختی تاکنون در سال جاری به ثبت رسیده است.

مقایسه‌ای که بزرگی اعداد را عیان می‌کند

برای درک ابعاد این ارقام، کافی است بدانیم ارزش کل بازار سرمایه ایران حدود ۹۶ میلیارد دلار برآورد می‌شود. در مقابل، مجموع ارزش دلاری تسهیلات پرداخت‌شده به کسب‌وکار‌ها تنها در ۷ ماه ابتدایی سال‌های ۱۴۰۲، ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، از ۱۰۶ میلیارد دلار فراتر رفته است؛ رقمی که به‌تنهایی بزرگ‌تر از کل ارزش فعلی بازار سرمایه ایران است.

۹۲ درصد تأمین مالی روی دوش بانک‌ها

در حال حاضر حدود ۹۲ درصد تأمین مالی شرکت‌ها از طریق شبکه بانکی انجام می‌شود و بازار سرمایه تنها ۸ درصد از این سهم را در اختیار دارد. پیش‌تر حجت‌اله صیدی بر ضرورت اصلاح این ترکیب تأکید کرده و هدف‌گذاری ۵۰-۵۰ میان بانک و بازار سرمایه را مطرح کرده بود. وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز با تعریف ابرپروژه‌ای با عنوان «رویش»، به‌دنبال انتقال تأمین مالی صنایع بزرگ به بورس و هدایت صنایع کوچک و متوسط به سمت شبکه بانکی است.

فرض بزرگ؛ واقعیت سخت

حال اگر فرض کنیم سازمان بورس موفق شود ۵۰ درصد از بار تأمین مالی شبکه بانکی را به بازار سرمایه منتقل کند، باید به یک واقعیت آماری توجه داشت؛ تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که حجم تأمین مالی شبکه بانکی تا پایان هر سال، تقریباً دو برابر رقم ثبت‌شده در هفت‌ماهه نخست می‌شود. بر این اساس، با فرض ثبات نرخ ارز در بازار آزاد، شبکه بانکی تا پایان سال حدود ۶۶ میلیارد دلار تأمین مالی خواهد داشت که نیمی از آن، معادل ۳۳ میلیارد دلار، باید به بازار سرمایه منتقل شود. این رقم به معنای آن است که بازار سرمایه باید هر سال تأمین مالی‌ای معادل بیش از یک‌سوم کل ارزش فعلی خود را بر عهده بگیرد؛ موضوعی که تحقق آن، دست‌کم در کوتاه‌مدت، بسیار دور از انتظار به نظر می‌رسد.

بورسی که کشش ندارد…

در سال‌های اخیر، کارشناسان بازار سرمایه بار‌ها نسبت به عرضه‌های اولیه متعدد هشدار داده‌اند. به اعتقاد آنها، این روند نه‌تنها به عمق‌بخشی بازار کمک نکرده، بلکه باعث شده بخش قابل‌توجهی از سهامداران صرفاً در مقاطع کوتاه‌مدت وارد این سهم‌ها شوند و پس از خروج، افت ارزش بلندمدت آنها رقم بخورد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند بازار سرمایه ایران کشش چنین حجمی از تأمین مالی را ندارد و اگر قرار باشد این سناریو محقق شود، ارزش کل بازار باید طی حداکثر سه سال آینده دست‌کم دو برابر شود؛ فرضی که با شرایط فعلی اقتصاد، چندان محتمل به نظر نمی‌رسد. با این حال، حجت‌اله صیدی در همایش سالانه بازار سرمایه مدعی شده است که تا سال آینده در همین مقطع زمانی، ۱۸۰ شرکت جدید وارد بازار سرمایه خواهند شد؛ عددی که با توجه به اندازه فعلی بورس ایران، همچنان محل تردید جدی است.

همه چیز منوط به بازگشت اعتماد است

افزایش سهم بازار سرمایه از تأمین مالی اقتصاد، بدون تردید اقدامی مثبت و ضروری است؛ اما پرسش اصلی اینجاست؛ آیا بازار سرمایه ایران، با ساختار فعلی، عمق محدود و اعتماد شکننده سرمایه‌گذاران، واقعاً ظرفیت چنین جهشی را دارد؟ پاسخ به این سؤال، نه در شعار‌ها و اهداف اعلامی، بلکه در اصلاحات نهادی، ثبات اقتصادی و بازگشت اعتماد به بازار مشخص خواهد شد.