به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از شرق، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در گزارش‌هایی محرمانه که روز شنبه علنی شد، زنگ خطر را درباره برنامه هسته‌ای ایران به صدا درآورد. این گزارش‌ها، که به ترتیب به افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌شده ایران و فعالیت‌های مخفی هسته‌ای در مکان‌های اعلام‌نشده پرداخته‌اند، در مقطعی حساس منتشر شده‌اند، زیرا تهران و واشنگتن در حال مذاکره برای احیای توافق هسته‌ای هستند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در تلاش برای نهایی کردن آن است. این یافته‌ها می‌توانند تنش‌ها را تشدید کرده و مذاکرات را به خطر بیندازند.

افزایش ذخیره اورانیوم؛ گامی به سوی سلاح؟

طبق ادعای آژانس، تا ۱۷ می، ایران ذخیره اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی خود را به ۴۰۸.۶ کیلوگرم رسانده که نسبت به ماه فوریه با افزایش ۱۳۳.۸ کیلوگرمی، حدود ۵۰ درصد رشد نشان می‌دهد. این سطح، تنها یک گام فنی تا غنی‌سازی ۹۰ درصدی، یعنی سطح تسلیحاتی، فاصله دارد. آژانس تخمین می‌زند که ۴۲ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصدی برای ساخت یک بمب اتمی کافی است، اگر تا ۹۰ درصد غنی‌سازی شود. کل ذخیره اورانیوم غنی‌شده ایران، شامل سطوح پایین‌تر، نیز به ۹۲۴۷.۶ کیلوگرم رسیده که ۹۵۳.۲ کیلوگرم افزایش یافته است.

به گزارش آسوشیتدپرس، آژانس هشدار داد که ایران «تنها کشور غیرهسته‌ای است که چنین موادی تولید می‌کند» و این موضوع «نگرانی جدی» ایجاد کرده است. رافائل گروسی، رئیس آژانس، تأکید کرد که تهران اورانیوم کافی برای ساخت «چندین» بمب هسته‌ای دارد، اگر تصمیم به این کار بگیرد. ایران، اما اصرار دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است. نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا معتقدند ایران هنوز برنامه تسلیحاتی را آغاز نکرده، اما اقداماتی برای تقویت توانایی تولید سلاح انجام داده است.

فعالیت‌های مخفی در سه سایت

در همین حال به گزارش رویترز، در گزارش جامع آژانس، که به درخواست هیئت مدیره ۳۵ نفره این نهاد در نوامبر گذشته تهیه شد، ادعا شد که ایران در سه مکان اعلام‌نشده — لویزان-شیان، ورامین و تورقوزآباد — فعالیت‌های هسته‌ای مخفی با مواد اعلام‌نشده انجام داده است. بر اساس این گزارش، ادعا شده که این سایت‌ها، و احتمالاً مکان‌های مرتبط دیگر، بخشی از یک برنامه هسته‌ای ساختاریافته و اعلام‌نشده ایران بوده‌اند که از مواد هسته‌ای اعلام‌نشده استفاده می‌کرده است. در لویزان-شیان، دیسکی از جنس فلز اورانیوم در سال ۲۰۰۳ دست‌کم دو بار برای تولید منابع نوترونی با انفجار هدایت‌شده استفاده شد؛ فرآیندی برای آغاز انفجار در سلاح هسته‌ای. در تورقوزآباد، بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ مواد هسته‌ای یا تجهیزات آلوده ذخیره شده بود. این سایت در سال ۲۰۱۸ توسط بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در سازمان ملل به‌عنوان انبار مخفی هسته‌ای معرفی شد. بازرسان آژانس در سال ۲۰۱۹ ذرات اورانیوم دست‌ساز را در آنجا کشف کردند. در ورامین نیز پس از دسترسی بازرسان در سال ۲۰۲۰، آثار مشابهی یافت شد. سایت چهارم، لویزان-شیان، پس از سال ۲۰۰۳ توسط ایران تخریب شد و بازرسان هرگز از آن بازدید نکردند. آژانس، همکاری ایران را «ناکافی» توصیف کرد، به‌ویژه در ارائه توضیحات درباره آثار اورانیوم در این سایت‌ها. گزارش اعلام کرد که این مکان‌ها شواهدی از برنامه مخفی نظامی هسته‌ای ایران تا سال ۲۰۰۳ ارائه می‌دهند، ادعایی که تهران همواره رد کرده است.

اسرائیل بلافاصله به گزارش‌ها واکنش نشان داد. دفتر نتانیاهو اعلام کرد این یافته‌ها «نشانه‌ای روشن» از عزم ایران برای تکمیل برنامه تسلیحات هسته‌ای است و غنی‌سازی در این سطح «هیچ توجیه غیرنظامی» ندارد. نتانیاهو از جامعه جهانی خواست فوراً اقدام کند.

گزارش جامع آژانس می‌تواند زمینه‌ساز فشار‌های بیشتر غرب بر تهران باشد. ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان قصد دارند در نشست ۹ ژوئن هیئت مدیره آژانس، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را ارائه کنند که ایران را به نقض تعهدات منع اشاعه متهم کند؛ اقدامی که برای اولین بار در ۲۰ سال گذشته رخ می‌دهد. این قطعنامه می‌تواند ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد یا تهران را به تسریع برنامه هسته‌ای‌اش وادارد، همان‌طور که پس از هشدار‌ها و تهدید‌های قبلی آژانس چنین روندی پیش گرفته شد.

مذاکرات در معرض خطر

این گزارش‌ها در حالی منتشر شده‌اند که تهران و واشنگتن در حال مذاکره برای احیای توافق هسته‌ای هستند. روز پنج‌شنبه، مقامات ایرانی شایعات درباره توافق قریب‌الوقوع را رد کرده و تأکید کردند که هر توافقی باید تحریم‌ها را کاملاً لغو کند و به حق غنی سازی اورانیوم ایران اجازه ادامه دهد. ترامپ روز چهارشنبه به نتانیاهو هشدار داد که از اقدام نظامی علیه ایران خودداری کند تا فرصت برای توافق فراهم شود. او روز جمعه ابراز امیدواری کرد که توافق در «آینده‌ای نه‌چندان دور» محقق شود و گفت: «آن‌ها نمی‌خواهند نابود شوند و ترجیح می‌دهند توافق کنند.»

با این حال، قطعنامه احتمالی آژانس می‌تواند خشم تهران را برانگیزد و مذاکرات را پیچیده‌تر کند. کشور‌های اروپایی ممکن است تا پیش از اکتبر، که توافق ۲۰۱۵ رسماً منقضی می‌شود، برای بازگرداندن تحریم‌های لغوشده اقدام کنند. این تحولات، آینده مذاکرات و ثبات منطقه را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.