ابعاد سیاسی و اقتصادی سفر رییس‌جمهور؛ دیپلماسی ترانزیتی در آستانه و عشق‌آباد | اقتصاد فارسی

به گزارش اقتصادآنلاین، مسعود پزشکیان در حالی به قزاقستان سفر می‌کند که به عنوان تازه‌ترین عضو پیمان ابراهیم معرفی شده و روابط خود با اسرائیل را به شکل رسمی عادی‌سازی کرده است. 

دولت، اما تلاش دارد تا با تکیه بر ابزار دیپلماسی، نقش ایران در ترانزیت منطقه‌ای را دوباره فعال کند. موضوعی که رییس‌دفتر رییس‌جمهور نیز به آن اشاره کرده و گفته که حمل‌ونقل یکی از محور‌های سفر رییس‌جمهور است.

معماری جدید روابط در آسیای مرکزی

طبق برنامه اعلام شده، دیدار با قاسم جومارت توقایف، رییس جمهور قزاقستان و امضای اسناد همکاری و سخنرانی در جمع نخبگان و بازرگانان، دستور کار رسمی این سفر است.

اما در اهداف پنهان این سفر، فراتر از دستور کار رسمی است. حضور پزشکیان در آسیای مرکزی تلاشی برای ترمیم حفره‌هایی است که در سال‌های اخیر در تعاملات منطقه‌ای ایجاد شده است. قزاقستان به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی کریدور میانی و دروازه تجارت با چین، نقشی تعیین‌کننده در آینده ترانزیت کالا در اوراسیا دارد. اما قزاقستان در عین حال بزرگ‌ترین کشور محصور در خشکی است.

ناظران می‌گویند که دولت چهاردهم تلاش دارد که با فعال‌سازی ظرفیت‌های ریلی و بندری خود، به آستانه اطمینان دهد مسیر ایران، امن‌ترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین راه برای دسترسی به آب‌های آزاد است.

نبرد کریدورها از خزر تا ارس

محور اصلی استراتژی سیاست خارجی دولت در این سفرها، مقابله با خطر انزوای ژئوپلیتیک است. در حالی که برخی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در تلاش برای تعریف مسیر‌های جایگزین نظیر کریدور میانی بدون عبور از ایران هستند، تهران ظرفیت‌های دیپلماسی خود را فعال کرده است.

با سفر پزشکیان به قزاقستان و سپس ترکمنستان ایران به دنبال تثبیت جریان کالا از شمال شرق است. سفر اخیر عراقچی به باکو و رایزنی‌های فشرده با مقامات جمهوری آذربایجان را نیز باید در همین راستا تفسیر کرد.

نقطه ثقل این مذاکرات، جایگزینی «کریدور ارس» به‌جای طرح مناقشه‌برانگیز کریدور زنگزور بود. ایران با آگاهی از تهدیدات امنیتی و ژئوپلیتیک دالان زنگزور که می‌تواند مرز مشترک با ارمنستان را قطع و ایران برای ارتباط زمینی با اروپا وابسته جمهوری باکو کند، طرح کریدور ارس را روی میز گذاشته است.

این طرح که مسیر ترانزیتی جمهوری آذربایجان به نخجوان را از خاک ایران عبور می‌دهد، نه‌تنها نگرانی‌های امنیتی ایران را برطرف می‌کند، بلکه وابستگی متقابل اقتصادی میان همسایگان را افزایش داده و جایگاه ایران را به عنوان هاب اتصال‌دهنده منطقه تثبیت خواهد کرد.

رییس‌جمهور در این سفر علاوه بر دیدار‌های سیاسی، در نشست مشترک تجار و بازرگانان نیز شرکت خواهد کرد؛ اقدامی که نشان می‌دهد دولت به خوبی دریافته است که دیپلماسی بدون پشتوانه اقتصادی، در درازمدت پایدار نخواهد بود.

رییس دفتر رییس‌جمهور خبر داد که حتی پیش از عزیمت هیات رسمی ایران به قزاقستان، گروهی از کارشناسان اتاق بازرگانی برای بسترسازی زمینه‌های همکاری اقتصادی به این کشور سفر کرده‌اند.

تحلیل‌ها نشان می‌دهد که اتصال راه‌آهن ایران به شبکه ریلی قزاقستان و ترکمنستان و فعال‌سازی کریدور شمال-جنوب، می‌تواند درآمد‌های ارزی پایداری را برای کشور ایجاد کند.

سفر به ترکمنستان و دیدار اجتمالی با پوتین

علاوه بر این، سفر رئیس‌جمهور به عشق‌آباد پس از پایان دیدار‌ها در قزاقستان برای شرکت در اجلاسی با نام صلح و اعتماد، حلقه تکمیلی این زنجیره است.

گفته‌شده پزشکیان در حاشیه این اجلاس با تعدادی از روسای‌جمهور و نخست وزیران شرکت‌کننده دیدار می‌کند. همزمان کاخ کرملین نیز اعلام کرده که ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه نیز در اجلاس ترکمنستان شرکت خواهد داشت. به همین خاطر احتمال دارد که پزشکیان در این سفر با پوتین نیز دیدار کند. 

ابعاد اقتصادی روابط ایران و ترکمنستان

اما سفر ترکمنستان نیز در کنار ابعاد سیاسی، از بعد اقتصادی نیز اهمیت دارد. ترکمنستان به عنوان دروازه ورود به آسیای میانه، شریک سنتی ایران در سوآپ گازی و ترانزیت ریلی است و احیای روابط با این همسایه شمالی، پتانسیل ترانزیتی ایران را دوچندان می‌کند.

در نهایت، مجموع تحرکات دیپلماتیک روز‌های اخیر از باکو تا آستانه و عشق‌آباد، حامل یک پیام روشن برای رقبای منطقه‌ای است. اینکه ایران قصد ندارد تماشاگر تغییر نقشه‌های ترانزیتی باشد.

به نظر می‌رسد دولت چهاردهم با فعال‌سازی دیپلماسی کریدوری، در تلاش است تا با گره زدن منافع اقتصادی همسایگان به موقعیت جغرافیایی ایران، از انزوای ژئوپلتیک کشور جلوگیری و نقش ایران در ترانزیت منطقه‌ای احیا کند.