تحریم بزرگ ترامپ علیه روسیه؛ پوتین پای میز مذاکره می‌آید؟ | اقتصاد فارسی

به گزارش اقتصادآنلاین، دولت آمریکا با وضع تحریم‌های تازه علیه دو غول نفتی روسیه، روس‌نفت و لوک‌اویل و ده‌ها شرکت تابعه آنها، تلاش دارد تا روسیه را از منابع مالی حیاتی‌اش محروم کند و به میز مذاکره درباره جنگ اوکراین بازگرداند.

این نخستین بسته تحریمی بزرگ در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ است؛ اقدامی که همزمان با بسته‌های تازه اتحادیه اروپا و بریتانیا، فشار چندجانبه غرب بر اقتصاد انرژی روسیه را به اوج رسانده است.

این اقدام بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های غری داشته است. رسانه «فارین پالیسی» و دیگر رسانه‌ها در گزارش‌هایی به تحلیل تحریم‌های جدید علیه روسیه پرداخته و به این پرسش پاسخ دادند که آیا این تحریم‌ها سرانجام پوتین را پای میز مذاکره می‌کشاند یا نه. 

لرزش در بازار نفت و واکنش فوری خریداران آسیایی

تحریم‌های تازه آمریکا بازار جهانی نفت را به سرعت متأثر کرد. در همان روز اعلام تحریم‌ها، قیمت نفت خام بیش از پنج درصد افزایش یافت و به محدوده ۶۰ دلار در هر بشکه بازگشت. این جهش ناشی از پیش‌بینی کاهش صادرات نفت روسیه به دو مشتری اصلی‌اش، چین و هند، بود. پالایشگاه‌های این کشور‌ها اعلام کردند که برای پرهیز از قرار گرفتن در معرض تحریم‌های ثانویه آمریکا، خرید نفت روسی را کاهش خواهند داد.

هرچند بخشی از واردات نفت چین از طریق خطوط لوله‌ای انجام می‌شود که از تحریم‌ها در امان است، اما تحلیلگران می‌گویند حتی کاهش جزئی در صادرات روسیه می‌تواند بازار را تحت‌تأثیر قرار دهد. به‌ویژه اگر پالایشگاه‌های مستقل آسیایی نیز در خرید محتاط‌تر عمل کنند.

هدف مستقیم؛ قلب درآمدهای کرملین

برخلاف تحریم‌های گذشته که واسطه‌ها یا شرکت‌های حمل‌ونقل را هدف می‌گرفت، واشنگتن این‌بار مستقیماً منبع اصلی درآمد روسیه را نشانه گرفته است.

تحریم‌های جدید شامل ممنوعیت کامل تعامل شرکت‌های بین‌المللی با روس‌نفت و لوک‌اویل و تمامی زیرمجموعه‌هایشان در حوزه استخراج، پالایش، تحقیق و توسعه و تجارت نفت می‌شود.

این تصمیم در عمل تمام زنجیره نفتی روسیه را آلوده به ریسک تحریم کرده است. به گفته «پتراس کاتیناس»، تحلیلگر «مرکز پژوهش انرژی و هوای پاک» در فنلاند، «هر شرکتی که با این دو غول نفتی همکاری داشته باشد، حتی در حد حمل‌ونقل یا خدمات مالی، ممکن است خود هدف تحریم‌های ثانویه آمریکا قرار گیرد.»

تحریم‌های ثانویه، که عملاً دسترسی شرکت‌ها و بانک‌ها به نظام مالی جهانی را قطع می‌کند، یکی از ابزار‌های پرقدرت واشنگتن است. در نتیجه، حتی شرکت‌های بزرگ آسیایی نیز از خطر آن پرهیز خواهند کرد.

مدل ایران برای روسیه کار نمی‌کند!

روسیه طی دو سال گذشته برای دور زدن تحریم‌های غرب، ناوگان عظیمی از نفت‌کش‌های موسوم به «ناوگان سایه» ایجاد کرده است تا نفت خود را با هویت جعلی یا از طریق کشور ثالث به بازار برساند؛ الگویی که پیش‌تر ایران با موفقیت نسبی به کار برده بود.

اما کارشناسان معتقدند حجم صادرات نفت روسیه بسیار بیشتر از ایران است و اجرای چنین شبکه‌ای در مقیاس بزرگ تقریباً ناممکن خواهد بود.

کاتیناس می‌گوید: «روسیه می‌تواند مانند ایران، زنجیره‌های غیرشفاف برای صادرات ال‌ان‌جی ایجاد کند، اما در مورد نفت خام، حجم بسیار بالاست و بازار جهانی ظرفیت جذب چنین حجم قاچاقی را ندارد.»

تحریم‌های اروپا و تشدید حملات اوکراین

هم‌زمان با تصمیم واشنگتن، اتحادیه اروپا نیز نوزدهمین بسته تحریمی خود علیه روسیه را تصویب کرد؛ بسته‌ای که بیش از صد نفت‌کش ناوگان سایه، چند شرکت انرژی دیگر و بخش عمده تجارت گاز مایع روسیه با اروپا را هدف گرفته است.

در میدان نبرد نیز، اوکراین فشار نظامی را افزایش داده است. در روز ۲۳ اکتبر، پالایشگاه بزرگ «ریازان» وابسته به روس‌نفت در پی حمله پهپادی اوکراین در آتش سوخت. این حملات، ظرفیت پالایش و تأمین سوخت روسیه را کاهش داده و فشار داخلی بر دولت پوتین را بیشتر کرده است. در همین حال، آمریکا نیز محدودیت‌های خود برای استفاده اوکراین از تسلیحات دوربرد را کاهش داده تا کی‌یف بتواند زیرساخت‌های صنعتی روسیه را با دقت بیشتری هدف بگیرد.

اقتصاد روسیه در تنگنا

بخش انرژی روسیه در حالی زیر فشار چندجانبه قرار گرفته که پیش‌تر نیز دچار بحران بود. طبق آمار‌های رسمی، درآمد روسیه از صادرات سوخت‌های فسیلی در ماه سپتامبر به کمترین سطح از آغاز جنگ رسید. در حال حاضر، تنها سه مسیر اصلی برای ورود ارز به اقتصاد روسیه باقی مانده است: صادرات نفت به چین و هند، فروش فرآورده‌های نفتی به ترکیه، و صادرات گاز به اروپا؛ اما هر سه مسیر در تیررس تحریم‌های تازه آمریکا و اروپا قرار گرفته‌اند.

افزون بر این، بازار جهانی نفت با مازاد عرضه روبه اروست و پیش از تحریم‌ها نیز تحلیل‌گران انتظار کاهش قیمت‌ها را داشتند. در چنین شرایطی، تحریم‌های جدید نه‌تنها درآمد روسیه را کاهش می‌دهد، بلکه مانع از بازیابی آن در کوتاه‌مدت خواهد شد.

چرا حالا؟

پرسشی که در بروکسل و لندن ماه‌ها مطرح بود این است که چرا واشنگتن این‌قدر دیر اقدام کرد. ترامپ در ماه‌های گذشته استدلال می‌کرد که تحریم‌های سخت ممکن است روند مذاکرات صلح را پیچیده‌تر کند. اما پس از شکست دیدار آلاسکا با ولادیمیر پوتین و توقف گفت‌و‌گو‌های بعدی در مجارستان، کاخ سفید به این نتیجه رسید که مسکو به‌دنبال امتیازگیری است نه مصالحه.

دلیل دیگر به اقتصاد آمریکا بازمی‌گردد. با کاهش جهانی قیمت نفت در پی افزایش تولید اوپک، ترامپ اکنون فضای کافی برای فشار بر روسیه بدون افزایش قیمت بنزین داخلی دارد. موضوعی که در آستانه انتخابات کنگره حیاتی است.

فشار تا کجا ادامه خواهد داشت؟

تحلیلگران بر این باورند که تحریم‌های تازه، اگرچه شدیدترین ضربه اقتصادی به روسیه از آغاز جنگ اوکراین محسوب می‌شوند، اما لزوماً به معنای بازگشت پوتین به میز مذاکره نیست. با وجود سقوط درآمد‌های نفتی و بیش از یک میلیون تلفات نظامی، کرملین همچنان بر خواسته‌های حداکثری خود اصرار دارد.

اکنون پرسش اصلی برای غرب این است؛ آیا فشار اقتصادی بر قلب درآمدی روسیه می‌تواند ذهنیت پوتین را تغییر دهد، یا تنها او را برای ادامه جنگی فرسایشی مصمم‌تر خواهد کرد؟