سرانجام آتش‌بس؛ پایان یک هفته درگیری خونین پاکستان و طالبان در دوحه | اقتصاد فارسی

اقتصادآنلاین، امیرمحمد حسینی: توافق آتش‌بس فوری در دوحه، به بیش از یک هفته درگیری خونین پاکستان و طالبان پایان داد. پایانی که البته، در چشم ناظران متزلزل به نظر می‌رسد.

هرچند فعلا دو کشور در پایتخت قطر، بر سر آتش‌بس فوری و همه‌جانبه توافق کردند. این مذاکرات با میانجی‌گری قطر و ترکیه برگزار شد و بنا بر اعلام وزارت خارجه قطر، هدف از آن «توقف درگیری‌ها و تلاش برای صلح و ثبات پایدار» بود.

وزیر دفاع پاکستان، خواجه محمد آصف، در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «آتش‌بس نهایی شده است و دو طرف بار دیگر در ۲۵ اکتبر در استانبول دیدار خواهند کرد تا درباره جزئیات و گام‌های بعدی گفت‌و‌گو کنند.»

در سوی دیگر، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان نیز با تأیید این خبر گفت که طرفین بر سر آتش‌بس کامل به توافق رسیده‌اند و توافق کردند که هیچ‌یک از دو کشور از گروه‌هایی که علیه دولت طرف مقابل فعالیت می‌کنند، حمایت نکند.

از جنگ تا میز مذاکره

درگیری‌های اخیر از ۱۸ مهر در امتداد مرز ۲۶۰۰ کیلومتری دیورند آغاز شد؛ مرزی که از دیرباز محل تنش‌های تاریخی بوده است. طالبان ابتدا پاکستان را به انجام حملات هوایی در کابل متهم کرد و در پاسخ، نیرو‌های افغان حملات تلافی‌جویانه‌ای در مرز انجام دادند.

روایت اسلام‌آباد و کابل از دلیل شروع درگیری متفاوت بود. مقام‌های پاکستانی گفتند که حملات هوایی این کشور اردوگاه‌های تأییدشده شبه‌نظامیان تحریک طالبان پاکستان را هدف گرفته است؛ گروهی که در سال‌های اخیر به تهدیدی جدی علیه امنیت ملی پاکستان بدل شده و به گفته مقام‌های اسلام‌آباد، از خاک افغانستان برای طراحی و اجرای حملات استفاده می‌کند.

ژنرال عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان، در مراسمی نظامی تأکید کرد: «رژیم افغانستان باید نیرو‌های نیابتی خود را که در خاک افغانستان پناه گرفته و برای انجام حملات در داخل پاکستان از آنجا استفاده می‌کنند، مهار کند.»

در مقابل، طالبان ضمن رد این اتهام، پاکستان را متهم کرد که با انتشار اطلاعات نادرست و پناه دادن به شبه‌نظامیان وابسته به داعش، به دنبال بی‌ثبات کردن افغانستان است.

یک هفته درگیری خونین

درگیری‌های مرزی اخیر ده‌ها کشته و صد‌ها زخمی بر جای گذاشته است. به گزارش هیأت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما)، تنها در خاک افغانستان بیش از ۳۰ غیرنظامی کشته و صد‌ها نفر مجروح شده‌اند.

روز جمعه، یک حمله انتحاری در نزدیکی مرز، هفت سرباز پاکستانی را کشت و ۱۳ نفر را زخمی کرد. پاکستان در پاسخ، سلسله حملاتی را در خاک افغانستان انجام داد که مقام‌های طالبان می‌گویند غیرنظامیان، از جمله سه بازیکن تیم ملی کریکت افغانستان، در ولایت پکتیکا در آن کشته شدند.

در پی این رویداد، هیئت کریکت افغانستان ضمن ابراز تأسف و خشم، اعلام کرد که از مسابقات سه‌جانبه بیست‌۲۰ که قرار بود ماه آینده با حضور پاکستان و سریلانکا برگزار شود، کناره‌گیری می‌کند.

البته تاکنون، رسانه‌های معتبر بین‌المللی به صورت مستقل آمار تلفات دو طرف را تایید نکرده‌اند.

صلح شکننده در دوحه

در مذاکرات دوحه، ملا محمد یعقوب، وزیر دفاع طالبان، و خواجه محمد آصف، وزیر دفاع پاکستان، به‌صورت مستقیم گفت‌و‌گو کردند و با نظارت نمایندگان قطر و ترکیه، به توافقی دست یافتند که هدفش کاهش فوری تنش‌ها بود.

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، در بیانیه‌ای اعلام کرد که به نیرو‌های افغان دستور داده شده از هرگونه عملیات جدید خودداری کنند تا شأن و اعتبار تیم مذاکره‌کننده حفظ شود، هرچند افغانستان حق پاسخ‌گویی به حملات را برای خود محفوظ می‌داند.

وزارت خارجه قطر نیز در بیانیه‌ای گفت که نشست‌های پیگیری در روز‌های آینده برگزار خواهد شد تا از پایداری و اجرای مؤثر آتش‌بس اطمینان حاصل شود.

ریشه‌های تاریخی بحران

روابط پاکستان و طالبان همواره پرفرازونشیب بوده است. اسلام‌آباد یکی از اصلی‌ترین حامیان طالبان پس از سقوط آن توسط نیرو‌های ناتو در سال ۱۳۸۰ بود و در دوران شورش طالبان علیه دولت مورد حمایت آمریکا، از این گروه پشتیبانی می‌کرد.

اما پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۱۴۰۰، طالبان پاکستان  که از نظر ایدئولوژیک نزدیک به طالبان افغانستان است و علیه دولت پاکستان می‌جنگد، دوباره فعال شد.

طبق گزارش مرکز داده‌های مکان و رویداد‌های درگیری مسلحانه، این گروه در سال گذشته بیش از ۶۰۰ حمله علیه نیرو‌های امنیتی پاکستان انجام داده است.

اسلام‌آباد معتقد است که رهبران طالبان پاکستان در خاک افغانستان پناه گرفته‌اند، اما طالبان این ادعا را رد کرده و می‌گوید پاکستان در پی بهانه‌جویی برای فشار بر دولت کابل است.

صلح در سایه تنش‌های تاریخی

اگرچه آتش‌بس دوحه به شکل موقت به درگیری‌ها پایان می‌دهد، اما نقطه عطفی در روابط دو کشور نیست.

تجربه‌های گذشته نشان داده‌اند که توافق‌های آتش‌بس بدون سازوکار نظارتی قوی و تضمین‌های سیاسی واقعی، دوام چندانی ندارند.

هرچند که در کوتاه‌مدت، ادامه گفت‌و‌گو‌ها در استانبول می‌تواند به ایجاد یک چارچوب پایدار برای مدیریت این بحران کمک کند. اما به نظر می‌رسد ریشه‌های تاریخی بحران در روابط پاکستان و افغانستان، ممکن است دوباره منجر به تکرار درگیری‌های خونین بیانجامد.