ایستگاه پایانی دیپلماسی/ آخرین تلاش‌های دیپلماتیک ایران در نیویورک | اقتصاد فارسی

به گزارش اقتصادآنلاین، ایران، به جریان انداختن تحریم‌های تعلیق‌شده سازمان ملل از سوی سه کشور اروپایی را «غیرقانونی» دانست. موضعی که در نیویورک نیز از زبان رییس‌جمهور و وزیر خارجه تکرار شده است. اما سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان، بی‌اعتنا به مواضع ایران مبنی بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای، روز شنبه به شکل رسمی مکانیسم ماشه را فعال می‌کنند. رییس‌جمهور در گفت‌و‌گو با نخست وزیر نروژ گفته که «اسنپ‌بک اتفاق بیفتد، گفت‌و‌گو دیگر معنایی ندارد». در حالی که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته که این اتفاق به معنای پایان دیپلماسی نیست. آیا دیپلماسی به پایان راه خود رسیده است؟

مکانیسم ماشه (اسنپ بک) چگونه فعال شد؟

سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان از حدود یک ماه قبل رسماً مکانیسم حل اختلاف را فعال کردند. پس از آن، اولین گام، مذاکرات میان ایران و کشور‌های اروپایی برای حل اختلافات بود. این دیدار‌ها با حضور دیپلمات‌های ارشد ایرانی و اروپایی در پایتخت‌ها و در سطح معاونین وزرای خارجه برگزار شد. در این جلسات، اروپایی‌ها از افزایش ذخایر اورانیوم و سطح ۶۰ درصدی غنی‌سازی ایران ابراز نگرانی کردند. اما ایران بدعهدی طرف مقابل یعنی آمریکا و سپس اروپا را مسئول وضعیت کنونی دانست.

 سرانجام، پس از ناکامی در مذاکرات دوجانبه، موضوع به کمیسیون مشترک برجام ارجاع داده شد. این کمیسیون که با حضور ایران، سه کشور اروپایی، روسیه، چین و نماینده اتحادیه اروپا تشکیل شد، فرصت ۳۰ روزه‌ای برای حل و فصل اختلافات داشت. با پایان یافتن این مهلت ۳۰ روزه، تروئیکای اروپا، رسماً خواستار بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی شد و موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داد. به این ترتیب فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک به ایستگاه پایانی رسید و تلاش‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از آن بی‌نتیجه ماند.

توافق ناکام با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

در بحبوحه این تلاش‌ها، ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاهره و با میانجی‌گری مصر، به توافق دست یافتند. قرار بود تا براساس این توافق بازرسی‌های آژانس از سایت‌های هسته‌ای ایران از سر گرفته شود. سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران در همان مقطع تاکید کرد که اجرای توافق مشروط به فعال‌نشدن اسنپ بک است. به همین دلیل توافق اجرایی نشد و اروپایی‌ها عدم اجرای توافق را تبدیل به ابزاری برای پیشبرد فعال‌سازی اسنپ‌بک کردند.

دیدارها و رایزنی‌های رییس جمهور و وزیر خارجه در آمریکا

در چنین شرایطی، ماراتن فشرده رییس‌جمهور و وزیر خارجه در نیویورک آغاز شد. پزشکیان در سخنرانی خود در مجمع عمومی، با رد قاطعانه تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای، بر حق ایران برای بهره‌مندی صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای تأکید کرد. با این همه او دیدار‌های خود از آمادگی تهران برای بازگشت به تعهدات کامل خود را مشروط به لغو تحریم‌ها و تضمین اجرای کامل برجام از سوی تمامی طرف‌ها سخن گفت. او در دیدار با رییس جمهور فرانسه گفت که «ایران به هیچ‌وجه به دنبال ساخت بمب هسته‌ای نیست و آماده است در چارچوبی قابل قبول با طرف‌های اروپایی در بحث هسته‌ای خود گفت‌و‌گو کند.» پزشکیان با رییس‌جمهور سوییس، فنلاند و رییس شورای اتحادیه اروپا نیز دیدار کرد و در این دیدار‌ها تاکید کرد که ایران در زمینه ساخت سلاح هسته‌ای «آمادی راستی‌آزمایی» است. گفته شده که رییس‌جمهور قرار است تا دبیر کل سازمان ملل نیز دیدار کند و با رسانه آمریکایی فاکس‌نیوز و تلویزیون العربیه نیز مصاحبه خواهد داشت.

پزشکیان پس از جنگ دوازده روزه نیز با فاکس‌نیوز گفت‌وگویی کرد که بازتاب‌های داخلی و خارجی فراوانی داشت.

همزمان با دیدار‌های رییس جمهور، وزیر خارجه نیز با همتای قطری خود و وزرای خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان دیدار و رایزنی داشته است. عراقچی در این دیدار‌ها تاکید کرد که فعال شدن مکانیسم ماشه نه تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه به معنای پایان کامل برجام و همکاری‌های ایران با آژانس انرژی اتمی خواهد بود.

با این هه، باید دید که آخرین رایزنی‌های ایران و اروپا به چه نتیجه‌ای می‌رسد. در حالی که فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، به معنای پایان برجام خواهد بود. اتفاقی که باعث آغاز فصل جدید و البته تاریکی از روابط ایران با کشور‌های غربی می‌شود.