آینده بازار نفت زیر سایه تحریم‌های بین‌المللی و افزایش عرضه/ چرا تحریم‌‌های ایران به سود روسیه است؟ | اقتصاد فارسی

به گزارش اقتصادآنلاین، در هفته‌های اخیر، اروپا، انگلیس و ایالات متحده آمریکا، هر یک به شیوه‌ای تازه، فشار خود را بر درآمد‌های انرژی روسیه افزایش داده‌اند تا ماشین جنگی این کشور را از نفس بیندازند. اما بزرگ‌ترین تهدید برای اقتصادی که از پیامد‌های جنگ در اوکراین آسیب‌دیده و شکننده‌تر از همیشه است، نه از جانب غرب، بلکه از سوی اوپک پلاس می‌آید.

براساس گزارش رسانه آمریکایی «فارین پالیسی» کشور‌هایی که در ماه‌های اخیر شیر‌های نفت خود را کاملاً باز کرده‌اند، با افزایش بی‌سابقه عرضه، قیمت جهانی نفت خام را به پایین‌ترین سطح خود در پنج ماه گذشته رسانده‌اند.

در چنین شرایطی، نفت روسیه که از پیش با تخفیف سنگین فروخته می‌شود، اکنون در آستانه سقوط درآمدی تازه قرار دارد. اگر قیمت نفت برنت، چنان‌که تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کنند، در سال آینده به محدوده ۵۰ دلار در هر بشکه برسد، تخفیف نفت اورال می‌تواند درآمد کرملین را تا حد خطرناکی کاهش دهد؛ آن هم در حالی که مسکو خود را برای کسری بودجه‌ای آماده می‌کند که از آغاز جنگ در اوکراین بی‌سابقه بوده است.

افزایش تولید در بازاری با تقاضای رو به کاهش

در هشت ماه گذشته، ائتلاف اوپک پلاس، شامل روسیه، بار‌ها هدف‌گذاری تولید خود را افزایش داده است. این در حالی است که رشد جهانی مصرف نفت در حال کاهش است؛ دلایلی همچون گسترش خودرو‌های برقی و کاهش رشد اقتصادی ناشی از جنگ تجاری، تقاضای جهانی را محدود کرده‌اند.

بازگشت صادرات نفت عراق از مسیر ترکیه، افزایش تولید ایالات متحده، برزیل و گویان، و باز شدن شیر‌های نفت از سوی کشور‌های آفریقایی و آمریکای لاتین، بازار را مملو از عرضه کرده است. نتیجه این وضعیت، سقوط ۱۱ درصدی قیمت جهانی نفت در سه هفته اخیر بوده است.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این روند در سال آینده نیز ادامه خواهد داشت. بسیاری از تحلیل‌گران انتظار دارند قیمت نفت برنت در محدوده ۵۰ دلار تثبیت شود؛ رقمی به‌مراتب پایین‌تر از قیمت‌های نزدیک به ۸۰ دلاری در اوج تنش‌های خاورمیانه در تابستان امسال. برای روسیه، که بودجه سال آینده خود را بر پایه نفت ۵۹ دلاری بسته است، این خبر به معنای آغاز دوره‌ای از دشواری مالی است.

نقش ایران در بازار نفت نفت

با وجود تحریم‌های گسترده، نقش ایران در بازار نفت همچنان انکارناپذیر است.

در حالی که تحریم‌های آمریکا همچنان برقرار است، ایران در سال ۲۰۲۵ توانسته صادرات نفت خود را در سطحی بالا حفظ کند. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تولید نفت خام و میعانات ایران به حدود ۴.۸ میلیون بشکه در روز رسیده و از این میزان حدود ۱.۷ میلیون بشکه در روز صادر می‌شود.

چین، به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران، در تابستان امسال واردات خود را به حدود ۱.۸ میلیون بشکه در روز رسانده است؛ رقمی که حتی از خرید روزانه چین از روسیه نیز فراتر رفته است.

این حضور پررنگ ایران در بازار آسیایی تأثیری دوگانه بر معادله نفتی جهان گذاشته است. از یک سو به افزایش عرضه و کاهش قیمت جهانی نفت کمک کرده و از سوی دیگر فشار بیشتری بر درآمد‌های نفتی روسیه وارد کرده است، زیرا نفت تخفیف‌دار ایران جای نفت روسیه را در بازار آسیا گرفته است.

با این حال، هرگونه بازگشت تحریم‌های سخت‌تر علیه تهران می‌تواند عرضه را کاهش داده و قیمت‌ها را بالا ببرد؛ وضعیتی که به‌طور غیرمستقیم به سود کرملین تمام می‌شود.

خوش‌بینی روس‌ها در تضاد با واقعیت جنگ

دولت روسیه در تنظیم بودجه جدید خود به افزایش درآمد‌های نفتی امید بسته است. اما «هِلی سی‌مولا»، اقتصاددان ارشد بانک فنلاند به «فارین پالیسی» گفته که این خوش‌بینی بیش از حد یادآور سال ۲۰۲۲ است؛ زمانی که کرملین انتظار داشت هزینه‌های نظامی کاهش یابد، اما جنگ در اوکراین برخلاف برنامه پیش رفت.

به باور سی‌مولا، اگر جنگ همچنان به ضرر روسیه پیش برود، مسکو ناچار به افزایش هزینه‌های دفاعی و در نتیجه تشدید کسری بودجه خواهد شد. او می‌گوید: «در نگاه نخست، کسری سه درصدی شاید رقم بالایی به نظر نرسد، اما برای روسیه که دسترسی محدودی به وام خارجی دارد و بخش زیادی از ذخایر صندوق نفتی خود را مصرف کرده، چنین عددی نگران‌کننده است.»

دلایل واقعی باز شدن شیر‌های نفت

افزایش تولید در اوپک پلاس صرفاً ناشی از ملاحظات اقتصادی نیست. برخی تولیدکنندگان، از جمله قزاقستان، از سهمیه‌های تولید تخطی کرده‌اند و عربستان سعودی ناچار شده کاهش تولید بیشتری را به تنهایی جبران کند، امری که نارضایتی ریاض را در پی داشته است.

از سوی دیگر، برخی کشور‌های عضو اوپک انگیزه‌های سیاسی نیز دارند. پایین نگاه داشتن قیمت نفت می‌تواند در جهت خواسته‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، باشد که بار‌ها خواستار کاهش قیمت‌ها شده است. تحلیل‌گران می‌گویند اوپک در سال‌های اخیر میان «قیمت بالا» و «سهم بازار بیشتر» در نوسان بوده است و اکنون به‌نظر می‌رسد ترجیح اعضا بر بازپس‌گیری سهم بازار حتی به بهای کاهش قیمت است.

حملات اوکراین و فشار تحریم‌ها

در کنار مکانیزم‌های بازار، حملات پهپادی اوکراین به پالایشگاه‌ها و زیرساخت‌های نفتی روسیه نیز بر درآمد انرژی این کشور اثر گذاشته است. این حملات باعث شده بخشی از نفت خام روسیه که پیش‌تر پالایش می‌شد، مستقیماً و با تخفیف بیشتر وارد بازار جهانی شود.

در همین حال، اتحادیه اروپا در حال آماده‌سازی نوزدهمین بسته تحریمی علیه روسیه است که محدودیت‌های بیشتری بر بانک‌ها و شرکت‌های انرژی این کشور اعمال خواهد کرد. بریتانیا نیز ده‌ها نفتکش، بندر چینی و دو شرکت بزرگ نفتی روسی را در فهرست تحریم‌های خود قرار داده است.

در آمریکا، دولت ترامپ اگرچه تحریم‌های جدیدی اعمال نکرده، اما با تهدید تعرفه‌ای بر هند و چین، در تلاش است خریداران بزرگ نفت روسیه را از ادامه همکاری منصرف کند.

چشم‌انداز تیره برای اقتصاد روسیه و بازار جهانی نفت

مجموعه این فشارها، از افزایش عرضه اوپک تا تحریم‌های غرب و رقابت با ایران، تصویری تیره از آینده اقتصادی روسیه و بازار جهانی نفت ترسیم می‌کند. مسکو با بودجه‌ای روبه‌کسری، صادراتی ارزان‌تر و دسترسی محدود به منابع مالی خارجی روبه‌رو است.

در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد سال ۲۰۲۶ برای روسیه سال دشوارتری از هر سال گذشته خواهد بود؛ سالی که ممکن است در آن، نه جنگ در میدان نبرد، بلکه جنگ در بازار نفت، بر سرنوشت کرملین اثرگذار باشد.