گاز طبیعی بیش از 70 درصد سبد انرژی ایران را تشکیل می‌دهد و به‌عنوان ستون اصلی اقتصاد کشور، نقشی حیاتی در تامین انرژی صنایع، نیروگاه‌ها و بخش خانگی دارد. صنایعی همچون فولاد، سیمان و پتروشیمی وابستگی شدیدی به این منبع دارند.
وضعیت کنونی ناترازی گاز
مصرف روزانه گاز در کشور بین ۸۵۰ تا ۹۷۰ میلیون مترمکعب است. به گفته رییس شرکت ملی گاز، از این میزان سالانه به‌طور متوسط بیش از ۳۶ تا ۳۷ درصد به صنایع اختصاص می‌یابد و تقریبا همین مقدار نیز در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود و 25 درصد هم به مصرف خانگی تخصیص پیدا می‌کند.
نکته مهم این است که طبق گزارش‌های رسمی ناترازی گازی کشور در سال گذشته 350 میلیون متر مکعب بوده و پیش‌بینی‌ها و برآوردهای کارشناسی این است که این میزان امسال می‌تواند در زمستان به 400 میلیون متر مکعب هم برسد.
در این شرایط، در سال‌های گذشته ابتدایی‌ترین اقدام دولت برای مقابله با ناترازی گاز در ماه‌های سرد سال، قطع گاز صنایع بوده که البته امسال صنایع کشور در بهار هم چالش قطعی گاز را داشتند.
حمیدرضا صالحی، نائب رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در گفتگو با اکوایران در خصوص برآورد ناترازی گاز در فصل سرد سال جاری، پیش‌بینی کرد: تفاوت چندانی با آمار اعلام‌شده از سوی مسئولان نخواهیم داشت. اگر ناترازی در بازه 3۵۰ تا ۴۰۰ میلیون مترمکعب اعلام شده، به نظر می‌رسد رقم نهایی نیز در همین حدود باشد. البته به شرط آنکه تأمین سوخت مایع برای نیروگاه‌ها به‌موقع انجام گیرد. در غیر این صورت، گاز خانگی با محدودیت‌هایی مواجه خواهد شد.
صالحی در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر ناترازی گاز بر صنعت توضیح داد: قطع یا محدودیت گاز صنایع می‌تواند مشکلات متعددی ایجاد کند؛ از جمله کاهش تولید، افزایش هزینه‌ها، از دست رفتن بازارهای صادراتی و تاثیر مستقیم بر زنجیره‌های پایین‌دستی. تجربه سال گذشته نشان داد که در چنین شرایطی، بخشی از صنایع دچار افت جدی عملکرد می‌شوند.
عدم‌النفع 2 میلیارد دلاری صنایع از قطع گاز
صنایع بزرگ در شرایط عادی روزانه بین 150 تا 170 میلیون متر مکعب گاز مصرف می‌کنند. اما با توجه به ناترازی پیش‌بینی‌شده، بنظر می‌رسد این بخش از اقتصاد کشور در روزهای اوج مصرف با کسری زیادی در تامین انرژی مورد نیاز روبه‌رو خواهد شد. چنین کاهشی به معنای محدود شدن ظرفیت تولید، افزایش هزینه‌ها به دلیل استفاده از سوخت‌های جایگزین نظیر مازوت و گازوئیل، و افت صادرات است. این وضعیت علاوه بر آثار اقتصادی، پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی نیز به دنبال دارد و می‌تواند اشتغال را در مناطق صنعتی تهدید کند.
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در خصوص قطعی گاز صنایع گفته محدودیت‌های مربوط به قطع گاز سال گذشته از ۱۵ مهر آغاز شد و تا ۱۵ اسفند ادامه پیدا کرد. میانگین قطع گاز صنایع هم ۶۵ روز بود. احتمالا در سال جاری، صنایع ۶۰ تا ۷۰ روز دچار کمبود گاز شوند.
او در خصوص عدم‌النفع صنایع از قطع گاز هم گفته است: سال گذشته عدم‌النفع صنایع از قطع گاز 2 میلیارد دلار بوده است. متعاقبا بخشی از همین عدد خسارت محسوب می‌شود، چرا که بحث هزینه‌های کارگری و جاری هم مطرح است و درآمدی کسب نمی‌شود.
کدام صنعت اولین قربانی قطعی گاز خواهد بود؟
صنعت فولاد از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین صنایعی است که وابستگی شدیدی به گاز دارد. مدیران شرکت‌های فولادی تاکید دارند که هنوز برنامه دقیقی برای تامین گاز صنعت در فصل سرد سال تدوین نشده است. به اعتقاد آنها امسال با آغاز زودهنگام محدودیت‌های مربوط به گاز شرایط برای صنعت فولاد بدتر می‌شود.
پیش‌بینی تولیدکنندگان فولاد نشان می‌دهد عدم تولید ۶ میلیون تن فولاد طی سال جاری در نتیجه ایجاد محدودیت‌های گاز است. به همین خاطر برخی فعالان صنعت فولاد، تنها راهکار کوتاه‌مدت مقابله با ناترازی گاز و تامین گاز صنایع را اصلاح قیمت و کنترل مصرف گاز خانگی می‌دانند.
شرکت‌های سیمانی نیز در وضعیت مشابهی در خصوص تامین گاز قرار دارند. این صنعت با محدودیت ۷۵ درصدی گاز مواجه است و در حال حاضر صرفا ۲۵ درصد گاز این بخش تامین می‌شود. علی‌اکبر الوندیان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان کشور در گفتگو با خبرگزاری مهر از وضعیت نگران‌کننده صنعت سیمان در کشور خبر داده و گفته که این صنعت از سال گذشته با محدودیت‌های بلندمدت انرژی مواجه بوده که همین مسئله باعث کاهش تولید حدود چهار میلیون تن سیمان نسبت به سال ۱۴۰۲ شده است. الوندیان ادامه داد که از ابتدای اردیبهشت این صنعت با قطعی گاز مواجه شده است و به‌ناچار از سوخت جایگزین یعنی مازوت برای تولید استفاده می‌شود.
برخی فعالان این حوزه درخواست خود از دولت را اینگونه بیان می‌کنند که دولت باید یک برنامه مشخص ارائه کند تا با اطلاع از میزان برق و گاز برای تولید برنامه‌ریزی کنند. در حال حاضر امکان برنامه‌ریزی و پیش‌بینی روند تولید وجود ندارد.
جبران ناترازی گاز با واردات امکان‌پذیر است؟
برخی فعالان صنعت فولاد، تنها راهکار کوتاه‌مدت مقابله با ناترازی گاز و تامین گاز صنایع را اصلاح قیمت و کنترل مصرف گاز خانگی می‌دانند و همچنین معتقدند که می‌توان با واردات گاز، به تامین سوخت مورد نیاز صنایع کمک کرد و با تولید و صادرات این محصولات صنعتی، هزینه گاز وارداتی را جبران کرد.
این راهکار در حالی مطرح می‌شود که راهکارهای جبرانی مثل واردات گاز نیز با محدودیت روبه‌رو هستند. واردات از ترکمنستان به دلیل اختلافات مالی متوقف شده و قرارداد جدیدی هم امضا نشده است.
همچنین سال گذشته هم تفاهم‌نامه‌ای بین ایران و روسیه برای واردات روزانه تا ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز امضا شده و این روزها مقدمات این واردات با نشست‌های دوجانبه در حال بررسی است اما گفته شده که واردات در فاز نخست محدود خواهد بود و به مرور با سرمایه‌گذاری روس‌ها افزایش پیدا خواهد کرد که به نظر نمی‌آید واردات گاز و مذاکراتی که برای آن در حال انجام است، امسال بتواند بخش قابل توجهی از ناترازی گازی کشور را پوشش دهد و به نظر می‌آید، امسال هم صنایع کشور باید ضرر ناترازی گازی کشور را بپردازند.
https://eghtesadefarsi.com/?p=110201
