نقشه صادرات لوله گالوانیزه؛ فرصت تازه ایران در بازار منطقه‌ای

صنعت لوله گالوانیزه ایران در سال ۱۴۰۴ وارد مرحله‌ای تازه از رشد و تحول شده است. افزایش ظرفیت تولید داخلی، بهبود کیفیت پوشش گالوانیزه، و ثبات نسبی بازار فولاد باعث شده ایران بار دیگر به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان مهم بازار منطقه‌ای مطرح شود.
در شرایطی که کشورهای همسایه همچنان بخش بزرگی از نیاز خود را از چین و ترکیه تأمین می‌کنند، کارشناسان معتقدند ایران می‌تواند با برنامه‌ریزی دقیق و توسعه زیرساخت‌های صادراتی، سهم قابل‌توجهی از این بازار را در اختیار بگیرد.

وضعیت تولید لوله گالوانیزه در ایران

صنعت لوله گالوانیزه در ایران طی دهه اخیر، یکی از بخش‌های پویای زنجیره فولاد بوده است.
از اوایل دهه ۱۳۹۰ که بخش عمده‌ای از لوله‌های گالوانیزه مورد نیاز کشور از چین و هند وارد می‌شد، تا امروز که بیش از ۸۰ درصد نیاز داخلی توسط تولیدکنندگان ایرانی تأمین می‌شود، مسیر رشد این صنعت کاملاً چشمگیر بوده است.

در حال حاضر بیش از ۴۰ واحد فعال تولید لوله گالوانیزه در کشور مشغول به کارند.
بخش عمده این واحدها در استان‌های تهران، قزوین، اصفهان، یزد، آذربایجان شرقی و خراسان رضوی قرار دارند.
مجموع ظرفیت تولید سالانه این کارخانه‌ها به حدود ۵۰۰ تا ۵۵۰ هزار تن می‌رسد؛ رقمی که با افزایش بهره‌وری خطوط تولید و توسعه تجهیزات گالوانیزه گرم، می‌تواند تا ۷۰۰ هزار تن نیز افزایش یابد.

یکی از نقاط قوت صنعت داخلی، دسترسی کامل به ورق فولادی و مواد اولیه بومی است.
با توجه به اینکه ایران یکی از تولیدکنندگان بزرگ فولاد در منطقه محسوب می‌شود، تأمین ورق سیاه و ورق گالوانیزه برای کارخانه‌های لوله تقریباً بدون محدودیت انجام می‌گیرد.
این مزیت، هزینه تمام‌شده تولید لوله گالوانیزه در ایران را به‌طور میانگین ۱۰ تا ۱۵ درصد کمتر از میانگین جهانی قرار داده است.

 جهش فناوری در تولید لوله گالوانیزه

تا چند سال پیش بخش زیادی از تولیدکنندگان از فرآیند گالوانیزه سرد استفاده می‌کردند؛ اما در حال حاضر اغلب کارخانه‌ها به فناوری گالوانیزه گرم (Hot-Dip Galvanizing) مجهز شده‌اند.
در این روش، لوله در وان مذاب روی (Zinc) با دمای بالای ۴۵۰ درجه سانتی‌گراد غوطه‌ور می‌شود تا لایه‌ای یکنواخت و مقاوم در برابر خوردگی روی سطح آن ایجاد شود.

این فناوری علاوه بر افزایش طول عمر لوله‌ها (تا بیش از ۵۰ سال در شرایط مرطوب)، باعث ارتقای کیفیت ظاهری و فنی محصولات ایرانی شده است.
برخی تولیدکنندگان داخلی توانسته‌اند محصولات خود را مطابق با استانداردهای بین‌المللی ASTM A53، EN 10255 و BS 1387 تولید کنند؛ یعنی همان استانداردهایی که در اروپا و ترکیه به کار می‌رود.

کارشناسان آذرخش پایپ در گفت‌وگو با اقتصاد فارسی اعلام کرده‌اند که طی سال ۱۴۰۴، روند ارتقای خطوط گالوانیزه در کارخانه‌های ایرانی سرعت گرفته و بسیاری از تولیدکنندگان اکنون به فناوری تمام‌اتوماتیک غوطه‌وری مجهز شده‌اند؛ موضوعی که به افزایش بهره‌وری و کاهش ضایعات کمک کرده است.

 پراکندگی جغرافیایی و مزیت رقابتی

پراکندگی واحدهای تولیدی در مناطق مختلف ایران نیز به توزیع متعادل عرضه در بازار کمک کرده است.
کارخانه‌های واقع در استان‌های مرکزی (مانند اصفهان و قزوین) تأمین‌کننده پروژه‌های صنعتی و عمرانی بزرگ هستند، در حالی‌که کارخانه‌های تهران و البرز بیشتر نیاز بازار تأسیسات شهری و ساختمانی را پاسخ می‌دهند.

در شرق کشور، تولیدکنندگان خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان نیز نقش مهمی در تأمین بازار افغانستان دارند و در عمل به پایگاه صادراتی مرزی ایران تبدیل شده‌اند.

از سوی دیگر، واحدهای صنعتی مستقر در مناطق جنوبی مانند بوشهر و بندرعباس به دلیل دسترسی آسان به بنادر، برای صادرات به کشورهای عمان و قطر مزیت لجستیکی دارند.
به همین دلیل است که کارشناسان بازار پیش‌بینی می‌کنند در آینده، جنوب کشور به مرکز اصلی صادرات لوله گالوانیزه ایران تبدیل شود.

تحلیل بازار: ظرفیت تولید در مسیر پایداری

بر اساس برآوردهای انجام‌شده، در سال ۱۴۰۴ میانگین تولید ماهانه لوله گالوانیزه در ایران حدود ۴۰ تا ۴۵ هزار تن بوده است.
در این میان، حدود ۳۰ درصد از کل تولیدات مربوط به لوله‌های سنگین صنعتی و ۷۰ درصد مربوط به لوله‌های سبک ساختمانی است.
افزایش پروژه‌های عمرانی و رشد صادرات به کشورهای همسایه باعث شده کارخانجات داخلی با ظرفیت بالاتری فعالیت کنند و برخی حتی به فکر توسعه خطوط جدید بیفتند.

به گفته کارشناسان آذرخش پایپ، کیفیت لوله‌های گالوانیزه ایرانی در سال‌های اخیر به سطح استانداردهای بین‌المللی نزدیک شده است و می‌تواند در رقابت با محصولات ترکیه و چین، جایگاه مناسبی در بازار خاورمیانه پیدا کند.

بازار هدف منطقه‌ای؛ فرصت‌های صادراتی ایران

بازار کشورهای همسایه در سال‌های اخیر تشنه واردات لوله‌های فولادی و گالوانیزه بوده است. کشورهای عراق، سوریه، عمان، ارمنستان و افغانستان به دلیل افزایش ساخت‌وسازهای عمرانی، نیاز رو‌به‌رشدی به لوله‌های باکیفیت دارند.

در جدول زیر، برآوردی از فرصت صادراتی ایران در بازار منطقه‌ای ارائه شده است 👇

منبع: تحلیل بازار صنایع فلزی خاورمیانه – تابستان ۱۴۰۴

این داده‌ها نشان می‌دهد که ایران می‌تواند با افزایش بهره‌وری و توسعه شبکه صادراتی، حداقل ۱۵ تا ۲۰ درصد بازار منطقه را تا پایان سال ۱۴۰۵ به دست آورد.

مزیت‌های رقابتی ایران در بازار منطقه‌ای

۱. فاصله جغرافیایی کوتاه: هزینه حمل‌ونقل لوله‌های فولادی از ایران به عراق، افغانستان و عمان به‌مراتب کمتر از واردات از شرق آسیا است.
۲. دسترسی به مواد اولیه داخلی: ایران دارای زنجیره کامل فولاد، از سنگ آهن تا ورق گالوانیزه است.
۳. قیمت رقابتی نسبت به ترکیه: میانگین قیمت لوله گالوانیزه ایرانی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کمتر از مشابه ترکیه‌ای است.
۴. تجربه و مهارت فنی در تولید: تولیدکنندگان ایرانی توانسته‌اند فرآیند گالوانیزه گرم را مطابق با استاندارد ASTM A53 اجرا کنند.

شرکت به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان فعال در حوزه لوله‌های گالوانیزه، اعلام کرده است که همکاری با پیمانکاران خارجی و صادرات محصولات ایرانی به بازار عراق و عمان در دستور کار سال ۱۴۰۴ قرار گرفته است.

 چالش‌های صادرات لوله ایرانی

با وجود ظرفیت‌های بالا، صادرات لوله گالوانیزه از ایران همچنان با چالش‌هایی روبه‌روست:

• هزینه‌های حمل و لجستیک: کمبود ناوگان حمل دریایی و زمینی برای صادرات منظم یکی از موانع اصلی است.
• نوسانات نرخ ارز: افزایش یا کاهش شدید نرخ ارز باعث بی‌ثباتی قیمت در قراردادهای بین‌المللی می‌شود.
• عدم استانداردسازی بسته‌بندی صادراتی: بسیاری از تولیدکنندگان هنوز از بسته‌بندی صنعتی متناسب با بازارهای خارجی استفاده نمی‌کنند.
• نبود برندینگ صادراتی واحد: کشورهای همسایه بیشتر با نام شرکت‌های چینی و ترکیه‌ای آشنا هستند تا برندهای ایرانی.

با رفع این موانع و تدوین برنامه صادراتی ملی، ایران می‌تواند حضور پایدارتری در بازارهای منطقه داشته باشد.

 نقش بخش خصوصی در گسترش صادرات

کارشناسان معتقدند نقش بخش خصوصی در توسعه صادرات بسیار کلیدی است.
در سال‌های اخیر، برخی شرکت‌های فعال در حوزه لوله، با ایجاد واحد صادراتی و دفتر فروش خارجی، موفق به افزایش صادرات شده‌اند.
برندهایی مانند آذرخش پایپ با انتشار قیمت‌های روزانه و ارائه اطلاعات دقیق فنی، به خریداران منطقه‌ای کمک می‌کنند تا با اطمینان بیشتری وارد تعامل تجاری شوند.

بر اساس تحلیل کارشناسان ، ثبات قیمت داخلی و شفافیت اطلاعات بازار می‌تواند اعتماد خریداران خارجی را افزایش دهد و راه صادرات منظم را هموار کند.

آینده صادرات لوله در خاورمیانه

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تقاضای لوله‌های گالوانیزه در خاورمیانه تا سال ۱۴۰۶ سالانه بین ۸ تا ۱۰ درصد رشد خواهد داشت.
پروژه‌های بازسازی در عراق و سوریه، توسعه شهرهای صنعتی عمان و رشد زیرساختی قطر، بزرگ‌ترین فرصت‌های پیش‌روی تولیدکنندگان ایرانی هستند.

در سناریوی پایه، اگر ایران بتواند تنها ۱۰ درصد از بازار صادراتی منطقه را به خود اختصاص دهد، ارزش صادرات لوله گالوانیزه کشور می‌تواند از مرز ۲۰۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۵ عبور کند.

منبع: تحلیل بازار فولاد و لوله ایران – پاییز ۱۴۰۴

 سیاست‌های پیشنهادی برای توسعه صادرات

1. کاهش تعرفه صادرات محصولات فولادی با ارزش افزوده بالا
2. ایجاد صندوق حمایت از صادرات لوله و پروفیل فولادی
3. تدوین استاندارد ملی برای بسته‌بندی صادراتی
4. ایجاد برند مشترک صادراتی بین تولیدکنندگان بزرگ
5. تسهیل صدور گواهی‌های کیفی بین‌المللی برای محصولات ایرانی

 جمع‌بندی

صنعت لوله گالوانیزه ایران در نقطه عطفی از تاریخ خود قرار گرفته است.
ظرفیت تولید بالا، دسترسی به مواد اولیه، و موقعیت جغرافیایی استراتژیک کشور، فرصت‌های بی‌نظیری را برای صادرات فراهم کرده است.
در عین حال، رفع موانع حمل‌ونقل، ثبات ارزی و توسعه برندینگ صادراتی از الزامات اساسی برای موفقیت در بازار جهانی محسوب می‌شود.

در پایان می‌توان گفت:
اگر دولت و بخش خصوصی در مسیر همکاری پایدار حرکت کنند، ایران نه‌تنها می‌تواند بازار داخلی را حفظ کند، بلکه به یکی از بازیگران اصلی بازار صادرات لوله در خاورمیانه تبدیل خواهد شد.

منبع : https://www.azarakhshpipe.com/