چرا دلار «پناهگاه امن» برای حفظ سرمایه نیست؟ | اقتصاد فارسی

به گزارش اکوایران، در آوریل 2025، هم‌زمان با افت شدید 20 درصدی شاخص S&P 500، دلار آمریکا هم 8 د رصد سقوط کرد. این اتفاق، کاملا خلاف تصور عمومی بود.

معمولا دلار در زمان بحران‌های مالی به‌عنوان «پناهگاه امن» رشد می‌کند. دستِ کم تصور و باور عمومی بر این است که دلار رشد خواهد کرد. اما این بار، باورها در هم شکسته شد.

این موضوع بسیاری از سرمایه‌گذاران را وادار به بازاندیشی کرده است: آیا جایگاه دلار به‌عنوان دارایی امن جهانی یک سراب تاریخی بوده است؟

ریشه‌های تصور «دلار امن»

در دوران جنگ سرد و تنش‌های ژئوپلیتیک، دلار و طلا انتخاب طبیعی سرمایه‌گذاران بوده است.

زمان بحران مالی 2008 هم علی‌رغم اینکه بحران از بانک‌های آمریکا آغاز شد، دلار رشد شدیدی را تجربه کرد.

تصور می‌شد که سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل ترس از رکود جهانی به آمریکا برده‌اند. اما تحقیقات جدید، خلاف این را نشان می‌دهد.

واقعیت رشد دلار در بحران 2008

برد ستسر، مقام سابق خزانه‌داری آمریکا و پژوهشگر شورای روابط خارجی، داده‌های آن دوره را بررسی کرده و به نتایج قابل توجهی دست یافته است:

جریان سرمایه خارجی از آمریکا خارج شد. آنچه دلار را بالا برد، سرمایه‌گذاران آمریکایی بودند که پول‌های خود را از بازارهای نوظهور به کشور بازگرداندند.

معاملات انتقالی (Carry trades) دلیل اصلی بود که در آن، سرمایه‌گذاران که با دلار کم‌بهره در کشورهای دیگر سرمایه‌گذاری کرده بودند، ناگهان مجبور به بازپرداخت شدند.

در نتیجه، رشد دلار را در بحران 2008 شاهد بودیم که بیشتر به دلیل ویژگی‌های ساختاری معاملات مالی بود و ارتباط کمی با جایگاه «پناهگاه امن» بودنِ آن داشت.

چرا این بار دلار سقوط کرد؟

در سال 2025، شرایط برعکس شد. نرخ بهره آمریکا، بالاتر از اروپا، ژاپن و چین است. امریکا به «ارز تامین‌کننده» در معاملات انتقالی تبدیل شد.

در بحران اخیر، به جای فرار سرمایه به دلار، بخشی از سرمایه‌گذاران ترجیح دادند به یورو و ین پناه ببرند.

این اتفاق می‌تواند پیامدهایی هم به همراه داشته باشد. اگر دلار دیگر نقش «چتر ایمنی جهانی» را ایفا نکند، شاهد این موارد خواهیم بود:

1.   بازار سهام آمریکا: رشد 15 سال اخیر وال‌استریت تا حد زیادی ناشی از تقویت دلار بود. حذف این مزیت می‌تواند سودآوری شرکت‌های آمریکایی را بی‌ثبات کند.

2. سیاست‌های ترامپ: دولت فعلی آمریکا می‌خواهد ارزش دلار را پایین نگه دارد تا صادرات و صنعتی‌سازی تقویت شود. این موضوع ممکن است بیش از پیش به اعتماد جهانی به دلار ضربه بزند.

3. افزایش هزینه‌های پوشش ریسک: سرمایه‌گذاران خارجی برای نگه‌داری دارایی‌های دلاری باید هزینه بیشتری برای پوشش نوسانات بپردازند.

4. تضعیف استثناگرایی آمریکایی: دلار ضعیف، جایگاه اقتصادی و سیاسی آمریکا را هم به چالش می‌کشد.

تاریخ از امنیت دلار چه می‌گوید؟

مطالعات تاریخی نشان می‌دهد بیشتر نوآوری‌های بزرگ مثل راه‌آهن، برق و اینترنت، با حباب‌های مالی و سقوط همراه بوده‌اند.

سقوط دلار هم می‌تواند آغازگر تغییرات بزرگ در ساختار مالی جهان باشد اما این لزوما به معنای پایان سلطه آمریکا نیست. ممکن است شاهد انتقال بخشی از اعتماد جهانی به سمت یورو، یوآن یا حتی طلا و دارایی‌های دیجیتال باشیم.

دلار آمریکا ممکن است دیگر «پناهگاه امن» همیشگی نباشد. شواهد نشان می‌دهد که رشد دلار در بحران‌های گذشته بیشتر ناشی از شرایط معاملاتی و مالی خاص بوده تا اعتماد بی‌قید و شرط جهانی.

با سیاست‌های ترامپ برای کاهش ارزش دلار، فشار بر فدرال رزرو برای کاهش نرخ بهره، و افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری خارجی، شاید وقت آن رسیده که جهان به دنبال پناهگاه‌های جایگزین باشد.