تورم انتظاری و نقش رسانه‌ها

در این مطلب بررسی می‌کنیم چگونه پوشش خبری، انتخاب سوژه و نحوهٔ ارائهٔ اطلاعات انتظارات تورمی را می‌سازند و به موج‌های قیمتی واقعی دامن می‌زنند.

اگر دنبال پاسخ به این پرسش‌ها هستید — مفهوم و اندازه‌گیری انتظارات تورمی، بهترین منابع خبری اقتصادی برای پیگیری، راه‌هایی که اخبار رفتار مصرف‌کننده و سرمایه‌گذار را تغییر می‌دهد، اصول اقتصاد رفتاری، پیش‌بینی‌های قیمت و رابطهٔ رسانه‌ها با تورم انتظاری — این نوشته راهنمایی عملی و مبتنی بر شواهد در اختیارتان می‌گذارد. با مثال‌های ملموس از بازارهای ارز، طلا و مسکن و اشاره به روش‌های سنجش نظیر نظرسنجی‌ها و شاخص‌های بازار، نشان می‌دهیم چه زمانی رسانه‌ها اطلاعات مفید منتقل می‌کنند و چه زمانی با افزایش هیجان، خودِ محرک نوسان می‌شوند. در ادامه راهکارهایی برای رسانه‌ها، سیاست‌گذاران و مصرف‌کنندگان ارائه می‌شود تا از بازخوردهای مخرب جلوگیری شده و تصمیم‌گیری‌ها بر پایهٔ داده‌های قابل‌اتکا صورت گیرد. همراه بمانید تا سازوکارها و راه‌حل‌ها را گام‌به‌گام بررسی کنیم.

چگونه رسانه‌ها انتظارات تورمی را شکل می‌دهند و موج افزایش قیمت‌ها را تسریع می‌کنند؟

رسانه‌ها به‌عنوان میانجی اطلاعاتی سرعت و جهت انتظارات عمومی دربارهٔ آیندهٔ قیمت‌ها را تعیین می‌کنند و این نقش گاهی به‌صورت مستقیم بر تغییرات قیمتی اثر می‌گذارد؛ پوشش خبری مکرر دربارهٔ افزایش نرخ ارز یا کمبود کالا، حتی اگر مبتنی بر شواهد قوی نباشد، می‌تواند توقع افزایش قیمت را در ذهن شهروندان تقویت کند. وقتی کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان این انتظارات را در تصمیم‌گیری‌هایشان وارد می‌کنند، رفتارهای پیشگیرانه مانند خرید انبوه، انباشت کالا یا افزایش درخواست دستمزد شکل می‌گیرد که خود حلقهٔ بازخورد تورم‌زا ایجاد می‌کند. مطالعات میدانی و تحلیل‌های نظری نشان می‌دهند که نحوهٔ تیترزنی، انتخاب خبرِ اصلی و تصاویر همراه می‌توانند آثار متفاوتی بر شدت و ماندگاری این واکنش‌ها داشته باشند؛ به‌طوری‌که پوشش آگاهانه و مستند، توان مهار شایعات را دارد اما پرداخت هیجانی به رویدادها، شتاب‌دهندهٔ نوسانات خواهد بود. در برخی بررسی‌ها، از جمله مقالات منتشرشده در مجله عصر گردشگری، نمونه‌هایی از همین سازوکار مشاهده شده است که نحوهٔ گزارش تحولات ارزی به‌سرعت به تغییر انتظارات تورمی منجر شده و بازارها را تحت‌تأثیر قرار داده است.

اگر به دنبال مطالب مشابه دیگری هستید، به سایت عصر گردشگری حتما سربزنید.

مکانیسم‌های روانی: از چسبندگی انتظارات تا ماشهٔ هیجانی

نظریهٔ چسبندگی انتظارات توضیح می‌دهد چرا انتظارات تورمی معمولاً کندتر از واقعیت اقتصادی تغییر می‌کنند و چرا یک خبر تند می‌تواند آن‌ها را ناگهان جابه‌جا کند؛ این پدیده مستقیماً با مفاهیمی از روانشناسی اقتصادی مرتبط است. در عرصهٔ روانشناسی اقتصادی، افراد به سوگیری‌هایی مانند قابل‌دسترس‌پنداری و تعصبات تأییدی مبتلا می‌شوند که باعث می‌شود خبرهای پرتکرار یا برجسته‌شده در ذهن آن‌ها اولویت پیدا کند و رفتار اقتصادیِ متاثر از آن نیز افزایش یابد. به‌عنوان مثال، وقتی رسانه‌ها بارها از کمبود آیندهٔ کالا خبر می‌دهند، مصرف‌کنندگان به‌صورت بازتابی ذخیره‌سازی را آغاز می‌کنند و این ذخیره‌سازی خود عامل شروع موج جدیدی از کمبودهای واقعی می‌شود؛ مکانیزمی که پژوهشگران آن را «ماشۀ هیجانی» نامیده‌اند. کتاب سیده زهرا اجاق نیز با تلفیق نظریه‌های ارتباطات و اقتصاد نشان می‌دهد چگونه برجسته‌سازی اخبار می‌تواند ساختار انتظارات را تغییر دهد، به‌خصوص در شرایطی که اعتماد به نهادهای رسمی پایین است.

برای اطلاعات بیشتر به اینجا مراجعه کنید.

نقش رسانه‌های خبری و اقتصادی در تولید و انتشار سیگنال‌های قیمتی

رسانه‌های خبری و اقتصادی کارکرد اطلاع‌رسانی، تحلیل و جهت‌دهی دارند و هر سه نقش در شکل‌گیری انتظارات تاثیرگذار است؛ بخش تحلیلی رسانه‌ها با ارائهٔ سناریوها چارچوبی برای فهم مخاطب فراهم می‌آورد و بخش خبری با انتخاب سوژه‌ها اولویت‌های ذهنی عموم را شکل می‌دهد. گزارش‌های تحلیلی که بدون شفافیت در منبع داده یا با تکیه بر حدس‌وگمان منتشر شوند، می‌توانند به‌جای اطلاع‌رسانی واقع‌بینانه موجی از گمانه‌زنی ایجاد کنند که نهایتاً به تغییر رفتار اقتصادی منجر می‌شود. مجله عصر گردشگری در چند مقاله به نمونه‌هایی اشاره کرده که پوشش گستردهٔ شایعات مربوط به آیندهٔ نرخ ارز باعث شد بازارها واکنش‌های هیجانی نشان دهند؛ این تجربه نشان می‌دهد برای کاهش احتمال ایجاد انتظارات نادرست لازم است رسانه‌ها خط‌مشی‌های شفاف برای ارزیابی شواهد و تمایز میان تحلیل و گمانه‌زنی در پیش گیرند.

مثال‌های عینی از بازارها: چگونه پوشش خبری موجب افزایش قیمت‌ها و پیش‌بینی‌ها شد

تجارب اخیر در بازار ارز، طلا و مسکن نمونه‌هایی روشن از چگونگی تبدیل پوشش خبری به الگوی رفتاری اقتصادی نشان می‌دهد؛ در مواردی مشاهده شد که انتشار مکرر خبرهای حاکی از کاهش قدرت پول ملی کافی بود تا مردم به خرید دلار و طلا روی بیاورند و این تقاضای واقعی موجب جهش قیمتی شد. این پدیده دقیقاً انعکاس همان رابطهٔ یادشده بین پوشش رسانه‌ای و انتظارات است: پوششِ جهت‌دار دربارهٔ آیندهٔ نرخ‌ها باعث شد بازیگران خرد و کلان بازار به پیش‌بینی افزایش قیمت واکنش نشان دهند و فعال‌سازی مکانیزم ماشه، نوسان‌های ارزی و قیمتی را تسریع کرد. تحلیل مواردی که در مجله عصر گردشگری بازتاب یافته‌اند نشان می‌دهد که حتی گزارش‌های غیرمستند یا تکرار شایعات بدون ارزیابی ریسک می‌توانند به خروج نقدینگی از بورس و انتقال آن به بازارهای موازی مانند مسکن منجر شوند؛ بنابراین شناسایی مسیرهای انتشار خبر و کنترل کیفیت گزارش‌ها می‌تواند از تشدید این پدیده جلوگیری کند.

تأثیر رسانه بر رفتار اقتصادی در سطح سیاستگذاری، بنگاه و خانواده

تأثیر رسانه بر رفتار اقتصادی فقط محدود به تصمیمات فردی نیست و در سطوح کلان نیز پیامدهایی ایجاد می‌کند؛ سیاستگذاران ممکن است به‌واسطهٔ فشار افکار عمومی شکل‌گرفته از پوشش رسانه‌ای، سیاست‌هایی اتخاذ کنند که واکنشی و کوتاه‌مدت باشند و در نتیجه ثبات اقتصادی را مخدوش سازند. شرکت‌ها نیز در مواجهه با انتظارات منفی یا مثبت نسبت به قیمت‌ها، استراتژی‌های قیمت‌گذاری و مدیریت موجودی خود را تغییر می‌دهند که می‌تواند چرخهٔ قیمتی را تشدید یا تضعیف کند. در سطح خانوار، اطلاعات نادرست یا بزرگ‌نمایی اخبار اقتصادی به تصمیمات نادرست در صرف و پس‌انداز منجر می‌شود. برای مثال، وقتی رسانه‌ها احتمال جهش قیمتی را برجسته می‌کنند، کارفرمایان در مذاکرات دستمزدی رفتار تهاجمی‌تری نشان می‌دهند و این خواست‌ها در بلندمدت می‌تواند موجب برآیند تورمی شود؛ چنین زنجیرهٔ علت و معلولی نشان می‌دهد که تعامل میان رسانه، بازار و سیاست باید به‌دقت مدیریت شود تا از بازخوردهای مخرب جلوگیری گردد.

در مورد این موضوع بیشتر بخوانید

راهبردها و توصیه‌های کاربردی برای رسانه‌ها، سیاستگذاران و مصرف‌کنندگان

برای کاهش اثرات منفیِ شکل‌گیری نااطمینانی، سه دسته راهبرد مشخص قابل اجرا هستند: اول، ارتقای استاندارد گزارشگری در رسانه‌ها از طریق شفاف‌سازی منابع داده، تفکیک تحلیل از گمانه‌زنی و آموزش خبرنگاران اقتصادی؛ این اقدام رسانه‌ها را در مقابل تولید موج‌های گمانه‌زنی آسیب‌پذیر کمتر می‌کند. دوم، سیاستگذاران باید بر سیاست‌های کنترل انتظارات مانند هدف‌گذاری تورم پایدار و ارتباط شفاف دربارهٔ خط‌مشی‌ها تمرکز کنند تا اعتبار نهادی افزایش یابد و واکنش‌های هیجانی کاهش یابد. سوم، برای بنگاه‌ها و خانوارها توصیه می‌شود که بر اساس داده‌های قابلِ اتکا و سناریوهای مبتنی بر واقعیت برنامه‌ریزی کنند و از تصمیم‌گیری صرفاً مبتنی بر پوشش خبری پرهیز نمایند. انتشار مجموعهٔ آموزشی و گزارش‌های ادواری توسط نهادهای معتبر می‌تواند به تثبیت انتظارات کمک کند؛ در این راستا، مجله عصر گردشگری نمونه‌هایی از تحلیل‌های متوازن را پیشنهاد داده که برای مدیران و شهروندان مفید است. علاوه بر این، پیشنهاد می‌شود نهادهای ناظر بر رسانه‌ها و انجمن‌های حرفه‌ای روزنامه‌نگاری، کدهای اخلاقی و پروتکل‌های بررسی داده را تقویت کنند تا از شکل‌گیری انتظارات تورمی بر پایهٔ شایعات جلوگیری شود.

اطلاعات بیشتر در مورد این مقاله

مهار موج خبری: راهکارهای عملی برای کنترل انتظارات تورمی

رابطهٔ میان پوشش رسانه‌ای و انتظارات تورمی بدین معناست که اطلاعات چگونه می‌تواند صرفاً با تغییر برداشت‌ها منجر به تغییرات واقعی قیمت شود؛ در نتیجه پاسخ به این چالش هم در حوزهٔ پیشگیری اطلاع‌رسانی و هم در حوزهٔ تصمیم‌گیری اقتصادی قرار دارد. گام اول برای رسانه‌ها ساده است اما تأثیرگذار: شفاف‌سازی منابع، جدا کردن تحلیل از گمانه‌زنی و ارائهٔ چارچوب‌های سناریو که مخاطب را به قضاوت مبتنی بر داده تشویق کند. سیاست‌گذاران باید بر انتشار منظم داده‌های قابل‌اعتنا و پیام‌های هماهنگ تمرکز کنند تا اعتبار نهادی تقویت و واکنش‌های هیجانی فروکش کند. مصرف‌کنندگان و بنگاه‌ها می‌توانند با چند رویهٔ کاربردی ریسک را کاهش دهند — پیروی از منابع رسمی، انتظار 24–48 ساعت برای تأیید اطلاعات مهم پیش از تصمیم‌گیری‌های مالی و طراحی سناریوهای چندگانه برای مدیریت موجودی و نقدینگی. ناظرین رسانه‌ای و انجمن‌های حرفه‌ای نیز با تدوین پروتکل‌های بررسی داده و آموزش روزنامه‌نگاران می‌توانند از تبدیل شایعات به محرک‌های تورمی جلوگیری کنند. وقتی گزارشگری مسئولانه، سیاست‌گذاری شفاف و رفتار اقتصادی محتاطانه با هم قرار بگیرند، انتظارات تورمی از عامل بی‌ثباتی به ابزار قابل‌مهار تبدیل می‌شود — حفظ اعتماد، همان زیربنای مقاومت اقتصادی است.

منبع:

sanatjavanan