فرزانه فراهانی: بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان، از جمله معضلاتی است که همواره پرچالش بوده و جامعه‌شناسان و تحلیلگران اجتتماعی به طور متفق‌القول بر این باور هستند که بازماندگی از مدرسه و محیط آموزشی هر کودک و نوجوانی که در سن آموزش قرار دارد، عوارض جبران ناپذیری را در آینده او به جا می‌گذارد. با وجود تفاسیر فوق اما بسیاری از کودکان و نوجوانان در جامعه امروز ما از حق تحصیل محروم هستند و متاسفانه شمار آن‌ها نیز هر روز در حال افزایش است و بیش از هزاران کودک و نوجوان که در سن مدرسه و آموزش قرار دارند، به دلایل مختلف شرایط حضو در مدرسه را ندارند.
سیدحسن موسوی چلک، معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، با تایید افزایش شمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل، به خبرآنلاین می‌گوید: «ما هیچ‌وقت از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل آمار دقیقی نداریم؛ عددی که آموزش و پرورش در این خصوص می‌گوید با آماری که تشکل‌ها از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل مطرح می‌کنند، متفاوت است؛ اما آنچه که مهم است این است که از بعد از بیماری کرونا، گزارش‌هایی که ارائه می‌شوند نشان دهنده این است که بازماندگی از تحصیل در حال افزایش است.»
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
علت افزایش بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان کشور را چه می‌دانید؟
بخشی از آن مربوط به فقر است؛ شاید به همین خاطر است که در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب سال ۱۳۹۹، آمده است که ثبت‌احوال و آموزش و پرورش باید ۳ ماه قبل از آغاز مدرسه، نشانی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل را به بهزیستی بدهند تا پیگیری‌های لازم در این حوزه انجام شود.
بخشی از بازماندگی از تحصیل هم به دلیل انگیزه نداشتن کودک است؛ در برخی موارد خانواده به پول بچه احتیاج دارد و شرایط مدرسه فرستادن بچه خود را ندارد و همه موارد اخیر در مدرسه رفتن یا نرفتن بچه تعیین‌کننده هستند. مسائل اقتصادی عمده‌ترین علت بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان در ایران است و عمدتا اقتصاد در این مسئله تعیین‌کننده است.
اقدامات دولت فعلی و وزارت آموزش و پرورش برای دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل را چطور ارزیابی می‌کنید؟
من یادم است رئیس جمهور در اولین جلسه بعد از جنگ موضوعاتی در خصوص آموزش و پرورش و مدرسه مطرح شد و حتی دستوراتی صادر شد تا پیگیری لازم برای دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل انجام شود و همچنین آنقدر برای رئیس‌جمهور مهم بود که دستور داده شد ومسئولان خیلی از مسئولیتهای حوزه اجتماعی را به سمت مدرسه‌سازی و آموش سوق بدهند و این نشان دهنده اهمیت موضوع تحثیل دانش‌آموزان است.
چرا پیگیری بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان و کاهش این معضل اینقدر مهم است؟
اگر در مدارس به روی دانش‌آموزان و بچه‌های این کشور باز باشد، آینده این کشور و پیشرفت روز افزون آن بیشتر تضمین می‌شود؛ ما دوست‌داریم زنگ مدرسه همیشه به صدا دربیاید و این پویایی و نشاطی که با زنگ مدرسه ایجاد می‌شود، دانش‌آموزان را از آسیب‌های اجتماعی دور نگه می‌دارد.
مدرسه سالم‌ترین محیط اجتماعی است و وقتی بچه‌ای به هر دلیلی از سالم‌ترین محیط اجتماعی خارج می‌شود و دور می‌ماند، طبیعتا یکی از فرصتهای بزرگ و مهم خود در زندگی را از دست می‌دهد.
از راهکارهای دیگر کشورها در رفع معضل بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان چیزی می‌دانید؟
بسیاری از کشورها برای دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل استراتژی‌هایی را انتخاب می‌کنند که آموزش‌ها را به زمان و مکانی می‌برند که این افراد هم بتوانند درس بخوانند. یادم می‌آید که وقتی برای یک سفر مطالعاتی به هند رفته بودیم،در آنجا دقیقا همین کار فوق را انجام می‌دادند؛ چون می‌دانستند آموزش و سوادآموزی از استراتژی‌های مهم در قدرت‌یابی بچه‌ها است و در آینده آن‌ها و جامعه‌شان تاثیرگذار است.
عوارض بازماندگی از تحصیل برای خود بچه‌ها چیست؟
اینطور بچه‌ها یا مجبورند در خانه بنشینند و خانه نشین شوند، یا مجبورند سرکار بروند، در حالیکه حق آموزش یک حق اساسی و مهم است و شاید به همین دلیل است که در اصل ۳۰ قانون اساسی، آموزش عمومی رایگان قلمداد شده است. اما خب واقعیت این است آموزش هزینه دارد، مدرسه هزینه دارد.
در اصطلاح گفته می‌شود «مدارس غیرانتفاعی» اما در اصل انتفاعی است؛ وقتی بچه‌ها را در این مدارس با دریافت سالانه چند ده میلیون تومان آموزش می‌دهند، کجای این مدارس «غیرانتفاعی» است؛ حتی در «مدارس دولتی» هم در قالب مختلف مشارکت، کمک به مدرسه و … از خانواده‌ها پول‌هایی به هر دلیلی گرفته می‌شود. هزینه آموزش نباید آنقدر بالا برود که ترک تحصیل و در نتیجه آمار بازماندگی از تحصیل در کشور بالا برود.
اقدامات بهزیستی برای دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل چیست؟
پس از شناسایی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل کارهای ثبت‌نام آن‌ها در مدرسه را انجام می‌دهیم و وسایل مورد نیاز مثل لوازم‌التحریر، لباس و … را با کمک سازمان بهزیستی و خیرین در اختیار آن‌ها می‌گذاریم و برای بچه‌هایی که در مراکز بهزیستی نگه‌داری می‌شوند، سرویس مدرسه تهیه می‌کنیم تا بتوانند به درس خواندن خود ادامه بدهند.
یکی از اولویت‌های ما در بهزیستی این است که یا بازماندگی از تحصیل اتفاق نیوفتد و یا اگر اتفاق افتاد، تلاش کنیم که بچه‌هایی که چنین شرایطی دارند را به محیط سالم مدرسه برگردانیم.
اهمیت نظارت بر خانواده‌ها و دستگاه‌هایی که در بازماندگی از تحصیل بچه‌های دانش‌آموز مسئولیت دارند، چقدر است، آیا به درستی انجام می‌شود؟
آنقدر مسئله بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان مهم است که در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، به عنوان وضعیت مخاطره‌آمیز قلمداد شده است و این بخاط اهمیت موضوع است و آموزش و پرورش موظف است، بچه‌های بازمانده از تحصیل را به طور رایگان ثبت‌نام کند.
موارد فوق نشان می‌دهد قانونگذار نسبت به اهمیت تحصیل و بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان شناخت دارد و اهمیت موضوع را می‌داند اما نظارت دقیق بر اجرای این قوانین به درستی اجرا نمی‌شود.
قانونگذار اهمیت موضوع پیگیری بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان را متوجه شده است و دستگاه‌هایی را با وظایف مشخصی مثل شناسایی به موقع این بچه‌ها، ارسال اطلاعات آن‌ها به بهزیستی و برنامه‌ریزی برای ثبت‌نام رایگان این دانش‌آموزان برای متولیان اجرای این قوانین تعیین کرده است اما مثل برخی از قوانینی که خوب نوشته می‌شوند در اجرا، آنگونه که باید اجرا نمی‌شوند و نیازمند مطالبه‌گری بیشتر مراجع مرتبط در این حوزه است.
۴۷۲۳۲
