بازار؛ گروه بین الملل: «کریستوفر فیلیپس»، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه کوئین مری لندن و نویسنده کتاب «میدان نبرد: ده منازعه که خاورمیانه جدید را توضیح می‌دهد» در مقاله ای که در سایت تحلیلی عرب نیوز منتشر شد نوشت: هفدهمین اجلاس سالانه بریکس که هفته گذشته در ریودوژانیرو برگزار شد، نسبت به اجلاس های گذشته، کم فروغ تر بود. اجلاس سال گذشته در روسیه اینطور تعبیر شد که مسکو راه‌هایی برای غلبه بر انزوای دیپلماتیک ناشی از جنگ اوکراین پیدا کرده است. دو سال پیش در آفریقای جنوبی، این اجلاس، شاهد دعوت اعضای جدید از سوی این گروه بود و امیدهایی را ایجاد کرد که یک «بریکس+» جدید بتواند سلطه جهانی غرب را به چالش بکشد.
اگرچه اعضای بریکس، فهرستی طولانی از مواضع مشترک را در برزیل تصویب کردند، اما این اجلاس در مقایسه با آنچه قبلاً برگزار شده بود، کم‌فروغ به نظر می‌رسید. رهبران چهار عضو – روسیه، چین، مصر و ایران – تصمیم گرفتند در این اجلاس شرکت نکنند، در حالی که با وجود اعلام وحدت، اختلافات آشکاری قابل مشاهده بود. با وجود همه امیدها درباره بریکس گسترش‌یافته که بتواند صدایی برای جنوب جهان و رقیبی برای غرب باشد، آیا حباب از قبل ترکیده است؟
دو سال پیش، وقتی بریکس به گسترش رأی داد، اعضای آن اعلام کردند که به دنبال «نمایندگی بیشتر بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه» در نهادهای بین‌المللی هستند. در همان زمان، چین و روسیه که بیشترین اشتیاق را برای گسترش عضویت داشتند، اظهار داشتند که امیدوارند هژمونی ایالات متحده و غرب را به چالش بکشند و بریکسِ گسترش‌یافته را رقیبی برای گروه هفت در جنوب جهان می‌دانند.
چین و روسیه که بیشترین اشتیاق را برای گسترش عضویت داشتند، اظهار داشتند که امیدوارند هژمونی ایالات متحده و غرب را به چالش بکشند و بریکسِ گسترش‌یافته را رقیبی برای گروه هفت در جنوب جهان می‌دانند
به دنبال آن، موجی از خوش‌بینی به راه افتاد. امارات متحده عربی، مصر، ایران و اتیوپی در سال ۲۰۲۴ عضو شدند، اگرچه آرژانتین این دعوت را رد کرد و عربستان سعودی، با وجود شرکت در اجلاس‌های بعدی، رسماً به آن نپیوسته است. سپس اندونزی در اوایل سال ۲۰۲۵ به دهمین عضو رسمی این بلوک تبدیل شد. سال گذشته در کازان، اعضا حتی در مورد راه‌اندازی یک ارز مشترک جدید برای به چالش کشیدن برتری جهانی دلار و به طور غیررسمی، تضعیف تأثیر تحریم‌های مبتنی بر دلار آمریکا بر اعضایی مانند روسیه و ایران بحث کردند.
اما یک سال بعد، حال و هوای جمعی، کمتر خوش‌بینانه است. غیبت چهار رهبر از ۱۰ رهبر، ضربه‌ای به اعتبار اجلاس بود. ولادیمیر پوتین از طریق ارتباط ویدیویی صحبت کرد، اما غیبت شی جین‌پینگ، اولین غیبت وی از زمان نخست‌وزیری چین بود.
واکنش بلوک بریکس به دونالد ترامپ می‌تواند به این موضوع مرتبط باشد. روسیه و چین از جمله حامیان اصلی ارز جدید بریکس برای به چالش کشیدن دلار در کازان بودند اما در آستانه اجلاس ریودوژانیرو، ترامپ در رسانه‌های اجتماعی اعلام کرد هر کشوری که خود را با سیاست‌های «ضد آمریکایی» بریکس هماهنگ کند، با ۱۰ درصد تعرفه اضافی ایالات متحده روبرو خواهد شد – تهدیدی نه چندان نامحسوس در مورد ارز جدید احتمالی.
این تهدید احتمالاً به عدم تمایل سایر اعضای بریکس به ویژه هند، که از تسلط چین بر ارز جدید می‌ترسد، برای پیشبرد این پیشنهاد منجر شده است. هیچ پیشرفت عمده‌ای در این مورد حاصل نشد و بیانیه مشترک نهایی حتی شامل اشاراتی به اهمیت جهانی دلار بود – شاید تلاشی از سوی برخی اعضاء برای دلجویی از ترامپ.
اما ترامپ و واحد پول جدید تنها موارد اختلاف بین اعضای حاضر در برزیل نبودند. یکی از امیدهای بزرگ لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیس جمهور برزیل برای این اجلاس، توافق بر سر پیشنهادهایی برای اصلاح نهادهای بین‌المللی به منظور افزایش نمایندگی آنها بود اما دو عضو جدید، مصر و اتیوپی، پیشنهاد آفریقای جنوبی برای کسب جایگاه دائمی در شورای امنیت سازمان ملل (به همراه هند و برزیل) را رد کردند و استدلال کردند که این امر، سیاست اتحادیه آفریقا مبنی بر پیشنهاد دو کرسی دائمی برای کشورهای آفریقایی که توسط دولت‌های این قاره انتخاب می‌شوند را تضعیف می‌کند.
یکی دیگر از اختلافات، مربوط به ایران بود. در حالی که ایران پس از حملات اخیر اسرائیل و ایالات متحده از سوی سایر اعضا حمایت شد، هیچ‌کدام به صراحت این حملات را محکوم نکردند. تنش‌ها زمانی ادامه یافت که بیانیه نهایی اجلاس، خواستار راه‌حل دو کشوری برای مناقشه اسرائیل و فلسطین شد، اما تهران مخالفت خود را ابراز کرد و در عوض خواستار قطعنامه «آفریقای جنوبی» با محوریت یک کشور شد.
با ۱۰ عضو، به علاوه شرکای همراه، بازیگران بسیار بیشتری در حال بازی هستند که رسیدن به هرگونه اجماعی را دشوارتر می‌کند، چه رسد به اجماعی که ترجیحات ضد غربی مسکو و پکن را برآورده کند
ناتالی سابانادزه از اندیشکده انگلیسی چتم هاوس اظهار داشت که اختلافات در ریودوژانیرو نشان داد «همه اعضا، علاقه‌ای به جانبداری از یک طرف در رویارویی قدرت‌های جهانی یا تبدیل بریکس به ابزاری برای کمک به تغییر شکل نظم جهانی ندارند»؛ به ویژه، به نظر می‌رسد چین و روسیه، دیدگاه متفاوتی در مورد ماهیت مورد انتظار و دلخواه این گروه، دارند.
یکی از مشکلات، گسترش اخیر است. در یک گروه کوچک‌تر متشکل از تنها پنج عضو از جمله چین و روسیه، بهتر می توانستند دستور کار را هدایت کنند. با ۱۰ عضو، به علاوه شرکای همراه، بازیگران بسیار بیشتری در حال بازی هستند که رسیدن به هرگونه اجماعی را دشوارتر می‌کند، چه رسد به اجماعی که ترجیحات ضد غربی مسکو و پکن را برآورده کند. در حالی که برخی از اعضای جدید، مانند ایران، سابقه خصومت با غرب دارند، برخی دیگر مانند امارات متحده عربی و مصر، با وجود دنبال کردن فزاینده مسیر میانه خود در امور بین‌الملل، همچنان شرکای نزدیکی هستند.
علاوه بر این، گسترش بریکس، خطوط گسل موجود را تشدید کرده است. به عنوان مثال، چین و هند، اگرچه در بریکس با هم همکاری می‌کنند، اما مدت‌هاست که رقبای استراتژیک بوده‌اند و دهلی نو می ترسد پکن از این گروه برای تقویت قدرت خود استفاده کند. هند، اکنون می‌تواند از اعضای جدید برای ایجاد حمایت علیه سلطه چین استفاده کند. موضوع دیگر، تغییرات اقلیمی است؛ برزیل به طور ویژه، مشتاق است که موضع متحدی اتخاذ شود، اما حضور تأمین‌کنندگان بزرگ سوخت فسیلی و تولیدکنندگان دی اکسید کربن در گروهِ گسترش یافته، این امر را محدود می‌کند.
