زهراترابی؛ تحلیل بازار: هومن عمیدی کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال، آیا اجلاس شانگهای می‌تواند به کاهش اثر تحریم‌های اعمال شده علیه ایران کمک کند، بیان کرد: ابتدا باید بگویم پیمان شانگهای در آغاز با هدف همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی میان کشورهای آسیای میانه و شرق آسیا شکل گرفت. هدف اصلی آن نیز حل‌وفصل مناقشات منطقه‌ای بود. با گذر زمان، کشورهایی مانند ایران به‌عنوان ناظر و سپس به‌عنوان عضو دائم به این سازمان پیوستند.
وی ادامه داد: اما باید واقع‌بین بود. این پیمان هنوز سازوکارهای قوی اقتصادی ندارد. برای مثال، کشورهایی مانند هند و پاکستان که هر دو عضو این پیمان هستند تنها چند ماه پیش تنش نظامی شدیدی داشتند. این نشان می‌دهد که این پیمان حتی توان مدیریت اختلافات داخلی اعضا را هم به‌خوبی ندارد.
کشورهای عضو، مانند چین و هند، حاضر نیستند به خاطر ایران در مقابل نظام مالی جهانی یا تحریم‌های آمریکا بایستند. آن‌ها منافع خود را در اولویت قرار می‌دهند و برایشان مهم است که دچار جریمه‌های بین‌المللی نشوند
کشورهای عضو شانگهای منافع خودشان را برای ایران به خطر نمی اندازند
عمیدی اضافه کرد: ایده‌هایی مانند ایجاد پول واحد یا تشکیل بانک مشترک میان اعضا مطرح شده، اما فعلاً نه ساختار حقوقی مشخصی دارد و نه نهادهای مالی لازم برای اجرای آن شکل گرفته‌اند. مثل این است که بخواهیم بدون زیرساخت، اتحادیه‌ای مشابه اتحادیه اروپا بسازیم. اما شرایط اقتصادی کشورهای عضو شانگهای بسیار نابرابرست و چنین یکپارچگی عملاً دور از ذهن است. علاوه بر این، کشورهای عضو، مانند چین و هند، حاضر نیستند به خاطر ایران در مقابل نظام مالی جهانی یا تحریم‌های آمریکا بایستند. آن‌ها منافع خود را در اولویت قرار می‌دهند و برایشان مهم است که دچار جریمه‌های بین‌المللی نشوند.
عضویت در شانگهای در بهترین حالت می‌تواند اندکی حجم مبادلات را افزایش دهد، ولی اینکه انتظار داشته باشیم این پیمان راه‌حل خروج از بن‌بست اقتصادی باشد، انتظاری نادرست است
این کارشناس با اشاره به اینکه مشکل اصلی ایران در بهره‌برداری از این پیمان فقط تحریم‌هاست یا سوءمدیریت داخلی هم نقش دارد؟ پاسخ داد: هر دو عامل مؤثر است. از یک طرف، تحریم‌ها باعث شده نظام مالی ما به شدت محدود شود و امکان نقل و انتقال پول وجود نداشته باشد. از طرف دیگر، سوءمدیریت داخلی هم عامل مهمی است. ما حتی پیش از عضویت در این پیمان، با کشورهای عضو مانند چین، هند، روسیه و پاکستان مبادلاتی داشتیم. اما حجم این مبادلات حتی به ۱۵ تا ۲۵ میلیارد دلار هم نمی‌رسد. عضویت در شانگهای در بهترین حالت می‌تواند اندکی حجم مبادلات را افزایش دهد، ولی اینکه انتظار داشته باشیم این پیمان راه‌حل خروج از بن‌بست اقتصادی باشد، انتظاری نادرست است.
ما برای صادرات انرژی و فناوری، همچنان به بازارهای اروپایی نیاز داریم. اگر همه چیز را به چین یا روسیه محدود کنیم، باز هم محدود به همان انحصاری خواهیم شد که مانع رشد می‌شود
حتی با کشورهای همسایه روابط گسترده تر نداریم
وی در جواب این سوال که به اینکه آیا کشورهای عضو شانگهای می‌توانند جایگزین شرکای غربی شوند پاسخ داد: خیر، به هیچ‌وجه. ما حتی با پاکستان که همسایه‌مان است، روابط اقتصادی بیش از سه میلیارد دلار نداریم! این در حالی است که کشورهایی با مرز مشترک، باید روابط تجاری گسترده‌تری داشته باشند. دلیل این محدودیت، نگرانی آن‌ها از تحریم‌های آمریکا است. از سوی دیگر، ما برای صادرات انرژی و فناوری، همچنان به بازارهای اروپایی نیاز داریم. اگر همه چیز را به چین یا روسیه محدود کنیم، باز هم محدود به همان انحصاری خواهیم شد که مانع رشد می‌شود.
عمیدی بیان کرد: از نظر تکنولوژی هم، کشورهای عضو شانگهای با ما هم‌تراز نیستند. نه می‌توانیم وارد همکاری‌های صنعتی پیچیده شویم، نه بازار مصرف محصولات بی‌کیفیت آن‌ها باشیم. نمونه بارز آن، قراردادهایی است که با روسیه داشتیم برای نیروگاه یا سامانه‌های نظامی، که نه‌تنها اجرا نشدند، بلکه در زمان بحران هم کارآمد نبودند.
پیمان شانگهای می‌تواند یک فرصت باشد، اما فقط در صورتی که با اصلاحات داخلی، تعاملات متوازن با دنیا و رفع تحریم‌ها همراه باشد
حضور ایران در سازمان شانگهای بیشتر نمادین است
وی در پایان خاطرنشان کرد: پیمان شانگهای می‌تواند برای ایران یک فرصت باشد، اما فقط در صورتی که با اصلاحات داخلی، تعاملات متوازن با دنیا و رفع تحریم‌ها همراه باشد. متأسفانه آنچه اکنون دیده می‌شود بیشتر بزرگ‌نمایی سیاسی است تا دستاوردهای واقعی اقتصادی. حضور ایران در این سازمان بیش از آنکه راهبردی باشد، نمادین است.
