امید محمدی؛ بازار: چالش ارزی طی یک هفت سال گذشته خودروسازان و واردکنندگان را تحت فشار قرار داده است؛ مساله ای که هر روز به جای بهبود روند عرضه خودرو را تحت الشعاع قرار می دهد. چندی پیش خبری مبنی بر مزایده ارز مورد نیاز خودروهای وارداتی برای فعالان این حوزه به گوش رسید که با مخالفت انجمن واردکنندگان خودرو مواجه شد که آیین نامه مذکور جهت اصلاح مورد بررسی مجدد قرار گرفت. اکنون با گذشت حدود ۲ ماه از سال جاری و اعلام برنامه تولید یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو در سال جاری، وضعیت ارزی خودروسازان و قطعه سازان نیز مانند واردکنندگان چندان شفاف نیست، کارشناسان معتقد هستند که تداوم این شرایط می تواند سبب عدم تحقق برنامه تولید شود؛ جهت بررسی وضعیت صنعت خودرو در سایه کمبود ارز با «امیرحسن کاکایی» کارشناس صنعت خودرو به گفت و گو پرداختیم؛
* با توجه به اینکه سال گذشته حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید شد و در سال جاری برنامه تولید یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو در دستور کار است، به نظر شما وزارت صمت باید چه سیاستی را در سال جدید جهت تحقق این برنامه باید در پیش بگیرد؟
اگر آمار و ارقام سال گذشته را بررسی کنید، چند نکته مهم روشن می‌شود. از مسائل مهم صنعت خودرو، میزان و زمان تخصیص ارز و عرضه خودرو است. زمان بندی بسیار اهمیت دارد؛ زیرا در تولید، زمان بندی تامین و فرآیند ساخت حیاتی است. به عنوان مثال اگر بخواهیم در ۶ ماهه دوم سال تولیدی قابل توجه داشته باشند، باید در ۶ ماهه نخست سال ارز مناسب را در اختیار تولید کننده بگذارند تا بتواند مواد اولیه را تهیه کند. تهیه و تامین کالا از خارج از کشور تا رسیدن به ایران حداقل ۵ تا ۶ ماه زمان نیاز دارد. در این شرایط، تاخیر در تخصیص ارز عملا تولید خودرو را مختل می کند.
* پیشتر به چالش های ارزی صنعت خودرو اشاره کردید، وضعیت تامین ارز خودروسازان در سال گذشته و امسال چگونه است؟
خودروسازان یا قطعه سازان برای دریافت ارز به بانک ها مراجعه می کنند، اما معمولا نقدینگی آن ها برای ۳تا ۶ ماه درگیر فرآیند تخصیص و دریافت می شود. حتی اگر ارز در نهایت اختصاص یابد، سرمایه این تولیدکنندگان به موقع آزاد نمی شود. مواردی وجود داشت که مواداولیه یا قطعات به کشتی بارگیری تحویل شده و تا نزدیک ایران آمده است، اما به دلیل عدم پرداخت، ترخیص نشدند. این مشکلات نه فقط ناشی از نبود ارز بلکه از ضعف ساختار ریالی و بروکراسی پیچیده کشور است.
برای شرکت های برزگ خودروساز بخش خصوصی تعهدات معوقه ایجاد شد، این تعهدات معوق ناشی از عدم برنامه ریزی مناسب در فرآیند تخصیص ارز به صنعت خودرو به وجود آمد
* وضعیت واردات خودرو در سال گذشته چگونه بود؟ آیا این فعالان وضع بهتری نسبت به خودروسازان داشتند؟
واردات خودرو نیز از این قاعده مستثنی نبود، اما به هر حال واردکنندگان توانستند به گونه ای فعالیت خود را انجام دهند. تفاوت واردات با تولید این است که واردکننده خودروهای مورد نظر خود را از کارخانه مادر خریداری نمی کند؛ بلکه از بازار آزاد جمع آوری می کند. با این وجود، نتایج سال گذشته نشان داد که چالش های بزرگی در حوزه تولید وجود دارد. به عنوان مثال برای شرکت های برزگ خودروساز بخش خصوصی تعهدات معوقه ایجاد شد، این تعهدات معوق ناشی از عدم برنامه ریزی مناسب در فرآیند تخصیص ارز به صنعت خودرو به وجود آمد.
* به نظر شما چالش های ارزی ناشی از عدم برنامه ریزی مناسب در وزارت صمت است یا فقدان قانون های حمایتی که باید قانون گذار آن را اصلاح کند؟
مشکل اصلی اینجاست که سیاست گذاری صنعتی در کشور اولویت ندارد. مجلس شورای اسلامی و سیاست گذاران بیشتر به سمت تصمیمات پوپولیستی حرکت کردند. نگاه شان این است که صنعت خودرو ۴۰ سال فرصت داشته و حالا باید تنبیه شود. این تفکر عملا توسعه صنعتی کشور را فلج و نگاه واردات را تقویت کرده است.
* جهت اصلاح وضعیت فعلی صنعت خودرو و توسعه خودروسازان، چه راهکاری ارائه می دهید؟
اولین گام، افزایش آگاهی قانون گذاران است. باید مشخص شود که آیا کشور به توسعه صنعتی نیاز دارد یا نه؟ اگر پاسخ مثبت است، باید سیاست ها بر مبنای حمایت هدفمند و شفاف از تولید داخل تنظیم شود. بدون این تغییر نگرش، هر راهکاری نیز ارائه شود اجرایی نخواهد شد.
تعرفه ها در ایران بیشتر به عنوان ابزار درآمدی برای دولت استفاده می‌شوند و ابزاری برای حمایت از تولید نیستند
* این روزها تعرفه های وضع شده برای واردات خودرو به کشور دغدغه های ایجاد کرده است؛ به نظر شما این مساله می تواند در راستای حمایت از تولید باشد؟
تعرفه ها در ایران بیشتر به عنوان ابزار درآمدی برای دولت استفاده می‌شوند و ابزاری برای حمایت از تولید نیستند، این روند باید تغییر کند. در کشورهای توسعه یافته مانند چین، آمریکا یا اتحادیه اروپا، حمایت های پنهانی از صنایع داخلی انجام می شود که در ظاهر تعرفه ها را پایین نگه می دارد، اما در عمل انواع سوبسیدها و خدمات دولتی به تولیدکنندگان ارائه می شود. در ایران برعکس عمل می شود؛ مالیات و هزینه های جانبی تولیدکننده را زمین‌گیر می کند.
* عملکرد دولت در تخصیص ارز برای واردات خودرو را چگونه ارزیابی می کنید؟
معتقدم به ظاهر تخصیص ارز به واردکنندگان اعلام می شود، اما در واقع تخصیص ها نامتوازن و غیرشفاف است. در سال گذشته بیشتر ارز مورد نیاز برای واردات خودرو به جای خودروهای سواری به کشنده ها اختصاص یافته بود. در اذهان عمومی تخصیص ارز برای واردات خودروهای سواری نقش گرفته بود، این نوع بی برنامگی در تخصیص ارز، نتیجه ضعف قوانین و ساختارهای تصمیم‌گیری است.
* کارشناسان معتقد هستند که در جاده مخصوص «صنعت زدایی» در حال رخ دادن است، نظر شما در این مورد چیست؟
تا زمانی که ساختار قانون گذاری اصلاح نشود و سیاست های توسعه صنعتی جدی گرفته نشود، بهبود واقعی ممکن نیست. متاسفانه نگاه کوتاه مدت بر کشور حاکم و همه چشم امیدشان به مذاکرات خارجی برای فروش نفت و تامین ارز است. این در حالی است که توسعه واقعی باید بر پایه تولید داخلی و اصلاح ساختارهای اقتصادی شکل بگیرد، درست مانند مسیری که چین سالیان گذشته طی کرد.
