امید محمدی؛ بازار گروه خودرو: در حالی که صنعت تایر ایران به یکی از حساس ترین مقاطع تولید در سال رسیده، مجموعه ای از چالش های اقتصادی و اجرایی این صنعت را در آستانه یک بحران کم سابقه قرار داده است. از یک سو ناترازی انرژی و قطع احتمالی برق و گاز در ماه های سرد سال، واحدهای تولیدی را با تهدید توقف ناگهانی فعالیت مواجه می کند و از سوی دیگر گرفتاری های پیچیده در تامین ارز، انتقال پول، ترخیص مواد اولیه و مشکلات سامانه های وزارت صمت و بانک مرکزی عملا امکان برنامه ریزی تولید را از تولیدکنندگان سلب کرده است. فعالان صنعت تایر می گویند در شرایطی که قرار بود سه ماهه پایانی سال زمان تکمیل تولید و جبران عقب ماندگی ها باشد، روند کاهش ظرفیت تولید نه تنها متوقف نشده بلکه در هفته های اخیر تشدید شده است. فقدان دسترسی به ارز، رسوب مواد اولیه در بندر به دلیل عدم تخصیص ارز، بسته بودن مسیر ورود مواد اولیه از داخل کشور، اختلال سامانه ها و اولویت گذاری های غیرکارشناسی در تخصیص ارز، مجموعا شرایطی ساخته که به گفته فعالان «تولید را در اولویت نمی بیند.» در چنین فضایی، نگرانی اصلی تولیدکنندگان تنها به کاهش تولید محدود نمی شود؛ بلکه آنها هشدار می دهند ادامه این روند می تواند به کمبود عرضه، شکل گیری تقاضای کاذب، گسترش سوداگری و در نهایت جهش قیمتی در بازار تایر منجر شود؛ جهشی که نه تنها مصرف کننده را تحت فشار قرار می دهد، بلکه یک «بیثباتی بلند مدت» در زنجیره تامین نیز ختم خواهد شد، برای بررسی جزئیات این وضعیت، با «جمال میرزایی»، مدیرعامل گروه صنعتی بارز و عضو انجمن صنفی صنعت تایر ایران به گفت و گو پرداختیم؛
* در آستانه سه ماهه پایانی سال، وضعیت تولید تایر به چه شکل است؟ آیا روند تولید طبق برنامه پیش رفته است؟
متاسفانه خیر، ما آن طور که باید نتوانستیم به ظرفیت برنامه ریزی شده برسیم و در ماه های اخیر کاهش تولید داشتیم. این کاهش کاملا محسوس است و طی روزهای اخیر شدت هم گرفته؛ برنامه ریزی های ما برای افزایش تولید در نیمه دوم سال عملا با این شرایط محقق نشده است.
* وضعیت تامین انرژی چگونه است؟ آیا با قطع برق یا گاز روبهرو شدید؟
تا این لحظه هنوز به مرحله قطع رسمی برق و گاز نرسیدیم، اما بر اساس ابلاغیه هایی که دریافت کردیم، احتمال آغاز این محدودیت ها بسیار زیاد است. اگر این محدودیت ها اعمال شود، صنعت تایر قطعا با آسیب جدی رو به رو خواهد شد. ما صنعتی هستیم که کوچک ترین وقفه در انرژی، هزینه های سنگین و زیان مستقیم به دنبال دارد.
از ابتدای سال تا امروز، تنها حدود ۵۰ درصد از نیاز ارزی ما تخصیص داده شده و آن هم با تاخیرهای طولانی و بلاتکلیفی های مکرر است
* وضعیت تامین ارز برای مواد اولیه چگونه است؟ آیا تخصیص های مورد نیاز انجام شده؟
خیر، متاسفانه از ابتدای سال تا امروز، تنها حدود ۵۰ درصد از نیاز ارزی ما تخصیص داده شده و آن هم با تاخیرهای طولانی و بلاتکلیفی های مکرر است. ما نه می توانیم از بازار داخل تامین کنیم، نه امکان واردات عملی داریم؛ چون مواد اولیه در بندر مانده و به دلیل فقدان تخصیص ارز، ترخیص نمی شود. سامانه ها یا قطع هستند یا دسترسی ندارند. با تغییر مسئول ارزی وزارت صمت هر بار که مراجعه کردیم، به ما اعلام کردند که به سامانه «دسترسی نداریم»، این وضعیت کاملا صنعت را فلج کرده است.
* آیا با وزارت صمت جلسه برای حل این مسئله داشتید؟ پیگیری ها به چه نتیجه ای رسیده؟
همه پیگیرند، اما نتیجه حاصل نشده؛ مشکل ما بر زمین مانده و هیچ نهاد مشخصی مسئولیت نهایی را نمی پذیرد. تنها وزارت صمت و بانک مرکزی می توانند چالش فعلی صنعت تایر را حل کنند.
* در روند تخصیص ارز به صنعت تایر آیا اولویت خاصی در نظر گرفته می شود؟
نگاه موجود این است که «هرکس زودتر درخواست داده» در اولویت قرار می گیرد؛ نه اینکه تولید به عنوان اولویت شماره یک کشور دیده شود. ما بارها درخواست دادیم اما یا سامانه مشکل دارد، یا اعلام می کنند دسترسی نداریم، یا پرونده ها بلاتکلیف مانده؛ نامه نگاری های ویژه هم نتیجه نداده است.
نرژی محدود شود و ارز تامین نشود، نتیجه کاهش عرضه و در ادامه جهش قیمت لاستیک خودرو است. از آن بدتر اینکه تقاضای کاذب و سوداگری شکل می گیرد
* شما اشاره کردید این وضعیت ممکن است منجر به آسیب های جدی شود، این هشدار دقیقا ناظر به چیست؟
نکته اینجاست که اگر این روند ادامه پیدا کند، صنعت تایر با خطر فروپاشی بخشی از ظرفیت تولید مواجه می شود. وقتی مواد اولیه قفل باشد، انرژی محدود شود و ارز تامین نشود، نتیجه کاهش عرضه و در ادامه جهش قیمت است. از آن بدتر اینکه تقاضای کاذب و سوداگری شکل می گیرد. در چنین فضایی حتی اگر تولید افزایش یابد هم بازار آرام نمی شود، چون تقاضای غیرواقعی از قبل شکل گرفته است.
* در صورت تداوم وضع موجود، جهش قیمت تایر چقدر محتمل است؟
کاملا وابسته به شدت بحران است، اما بهطور قطع اگر وارد این فاز شویم، بازار دچار التهاب می شود. وقتی کالا کمیاب شود، تقاضای کاذب بالا می رود و قیمت های کاذب شکل می گیرد. این آسیب فقط به مصرف کننده نیست؛ زنجیره تامین هم درگیر نوسان های شدید می شود.
* اگر مشکلات گمرکی و ارزی حل شود، آیا امکان جهش تولید تا پایان سال وجود دارد؟
اگر این گره ها سریع باز شود، بله؛ اما مسئله این است که نمی توان صنعت را در بلاتکلیفی نگه داشت. یا باید مسیر تامین ارز باز شود، یا اعلام کنند از چه منبعی می توانیم اقدام کنیم. ما نه اجازه تامین از منبع خارجی با ارز خودمان داریم، نه از از بازار آزاد می توانیم اقدام به تهیه کنیم. واردکنندگان اما می تواند ارز بگیرند؛ این تبعیض هنوز وجود دارد. شما ببینید: واردکننده چند صد میلیون یورو می گیرد اما تولیدکننده که با یک سوم آن می تواند نیاز مردم را تامین کند، بلاتکلیف می ماند، این سیاست قابل فهم نیست.
سال قبل در مجموع حدود یک میلیارد یورو ارز برای واردات تخصیص داده شد. از این میزان تنها ۲۵۰ میلیون یورو سهم تولیدکنندگان بود. امسال هم همین وضعیت تکرار شده
* سال گذشته چه میزان ارز برای واردات تایر تخصیص داده شد؟
سال قبل در مجموع حدود یک میلیارد یورو ارز برای واردات تخصیص داده شد. از این میزان تنها ۲۵۰ میلیون یورو سهم تولیدکنندگان بود. امسال هم همین وضعیت تکرار شده: بخش عمده سهم واردکننده تامین شده اما تولیدکننده کنار گذاشته شده است. اگر فقط ۲۶۰ تا۳۰۰ میلیون یورو به تولیدکنندگان اختصاص بدهند، نیاز بازار بهطور کامل تامین می شود؛ بدون اینکه کوچک ترین التهاب قیمتی رخ دهد. این مدیریت بازار است؛ اما متاسفانه مسیر فعلی خلاف آن حرکت می کند.
