بازار؛ گروه آب و انرژی: خصوصی سازی اشتباه که بسیاری از صنایع کشور را زمین گیر کرده، ارز آورترین صنعت کشور را هم با چالش مواجه کرده است. فریدون اسعدی کارشناس حوزه انرژی و دبیرکل اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران در این باره به خبرنگار ما می گوید: طی سال‌های اخیر دولت بخش زیادی از سهام شرکت‌های پتروشیمی ایران از سر استیصال و بابت بدهی ها و رد دیون به بخش غیر تخصصی خصولتی و هلدینگ‌های بزرگ (عمدتا صندوق‌های بازنشستگی) واگذار کرد. بخشی از سهام نیز در اختیار شرکت‌های سهام عدالت است که مشکلات مدیریتی و ابهامات زیادی دارد. اینگونه بود که خصوصی سازی در صنعت پتروشیمی به درستی اجرایی نشد و و این صنعت را با چالش های متعددی مواجه کرد.
این کارشناس حوزه انرژی بر این باور است که واگذاری اشتباه شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران هم باعث شده که این صنعت پتروشیمی ساختار منسجم بازرگانی نداشته باشد؛ ساختاری که با تکیه بر آن بتوان موضوع لجستیک و توسعه بازار را به‌صورت یکپارچه دنبال کرد. متن کامل گفتگوی بازار با این کارشناس حوزه انرژی و دبیرکل اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در ادامه می آید:
با وجود تاکیدات برنامه های توسعه اما توسعه زنجیره ارزش به درستی در کشور ما صورت نگرفته است. برخی از کارشناسان برای باورند که واگذاری های اشتباه در فرآیند خصوصی سازی باعث برهم خوردن زنجیره های تولید در بسیاری از محصولات پتروشیمی شده است. این ادعا تا چه اندازه درست است؟
پس از ابلاغ اصل ۴۴ قانون اساسی در سال ۱۳۸۶، واگذاری سهام شرکت‌های پتروشیمی به بخش خصوصی آغاز شد. در سال‌های بعد، با تشکیل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، مدیریت یکپارچه شرکت‌های پتروشیمی باقیمانده تحت این ساختار انجام شد.
در نهایت اینکه طی سال‌های اخیر دولت بخش زیادی از سهام شرکت‌های پتروشیمی ایران از سر استیصال و بابت بدهی ها و رد دیون به بخش غیر تخصصی خصولتی و هلدینگ‌های بزرگ (عمدتا صندوق‌های بازنشستگی) واگذار شد. بخشی از سهام نیز در اختیار شرکت‌های سهام عدالت است که مشکلات مدیریتی و ابهامات زیادی دارد. اینگونه بود که خصوصی سازی در صنعت پتروشیمی ها به درستی اجرایی نشد و و این صنعت را با چالش های متعددی مواجه کرد. در مقایسه، سهام شرکت سابیک عربستان عمدتا در اختیار صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان (PIF) و آرامکو و ساختار مدیریتی آن شفاف‌تر و پایدارتر است.
اجرای نادرست خصوصی سازی باعث شد که شرکت صنایع ملی پتروشیمی ایران که زمانی گل سر سبد اقتصاد ایران بود کارکردهای واقعی خود را از دست دهند. واگذاری اشتباه شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران هم باعث شده که این صنعت ساختار منسجم بازرگانی نداشته باشد؛ ساختاری که با تکیه بر آن بتوان بتواند موضوع لجستیک و توسعه بازار را به‌صورت یکپارچه دنبال کرد
جدای از این اجرای نادرست خصوصی سازی باعث شد که شرکت صنایع ملی پتروشیمی ایران که زمانی گل سر سبد اقتصاد ایران بود کارکردهای واقعی خود را از دست دهند.
واگذاری اشتباه شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران هم باعث شده که این صنعت ساختار منسجم بازرگانی نداشته باشد؛ ساختاری که با تکیه بر آن بتوان موضوع لجستیک و توسعه بازار را به‌صورت یکپارچه دنبال کرد. در این حوزه همه شرکت ها به صورت پراکنده عمل می کنند در حالیکه باید یک گروه تخصصی مأموریت داشته باشد تا توسعه بازار را هدفمند پیگیری کنند.
به نظر شما شرکت صنایع ملی پتروشیمی NPC چه نقشی را باید در این صنعت ایفا کند؟
NPC باید نقش یک سازمان توسعه ای را داشته باشد و در این جایگاه نظارت، کنترل و حمایت های لازم را از برخی از حوزه های سرمایه گذاری را داشته باشد. به نظر من باید وظایف شرکت صنایع ملی پتروشیمی مورد بازآرایی و بازتعریف مجدد قرار گیرد.
NPC باید نقش یک سازمان توسعه ای را داشته باشد و در این جایگاه نظارت، کنترل و حمایت های لازم را از برخی از حوزه های سرمایه گذاری را داشته باشد. به نظر من باید وظایف شرکت صنایع ملی پتروشیمی مورد بازآرایی و بازتعریف مجدد قرار گیرد
می توان گفت که توسعه بعد از واگذاری ها حتی روند کندتری به خود گرفت؟
باید اشاره کنم که نهادهایی که بخش عمده ای از شرکت های پتروشیمی به آنها واگذار شده ورشکسته بود، هزینه بی حساب کتاب زیادی داشته و ناچارند که هر ماه هزینه بالایی را صرف پرداخت حقوق و دستمزد نیروی انسانی مازاد خود کنند. اینها باعث شده که توسعه زنجیره ارزش در بسیاری از آنها امکان نیفتاد و حتی درآمد حاصل از فعالیت این واحدهای پتروشیمی هم صرف جبران کسری بودجه این نهادها شود.
در حال حاضر سهم بخش خصوصی واقعی در این صنعت چقدر است؟
سهم بخش خصوصی واقعی از این صنعت خیلی زیاد نیست و فکر می کنم که بین ۴ الی ۵ درصد است چرا که سرمایه مورد نیاز برای واحدهای پتروشیمی به دلیل تکنولوژی محور بودن آنها بسیار سنگین است. به عنوان مثال اگر قرار باشد یک واحد پتروشیمی سایز و اِشل تندگویان راه اندازی شود ۱.۲ میلیارد یورو یا چیزی حدود ۱.۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد. تامین چنین سرمایه ای در توان بخش خصوصی نیست. ضمن اینکه بخش خصوصی نسبت به ثبات قوانین در کشور و تامین خوراک پایدار اطمینانی ندارد به همین دلیل سهم بخش خصوصی از این صنعت بسیار ناچیز مانده است.
همانطور که خودتان به خوبی می دانید توسعه صنعت پتروشیمی نه تنها ارزش افزوده بالایی دارد، بلکه تحریم پذیری کمتری هم نسبت به نفت دارد. همین مساله اهمیت توسعه این صنعت را چند برابر کرده است. در شرایطی فعلی چطور می توانیم سرعت توسعه و ایجاد زنجیره ارزش در کشور را افزایش دهیم؟
باید توجه داشت که توسعه زنجیره ارزش یک مساله تک عنصری نیست؛ خوراک، سرمایه، بازار و تکنولوژی ۴ رکن اساسی آن هستند. در واقع اگر هر کدام از این ۴ فاکتور وجود نداشته باشد، یک جای کار توسعه لنگ خواهد زد.
