کالابرگ ماهانه برای هفت دهک؛ پزشکیان تصمیمش را گرفت | اقتصاد فارسی

دولت با وعده تخصیص ماهانه کالابرگ الکترونیک به هفت دهک جامعه، گامی برای کاهش فشار معیشتی بر اقشار کم‌درآمد برداشته، اما ابهام در تأمین منابع مالی این طرح، که ماهانه بیش از ۲۷ هزار میلیارد تومان هزینه دارد، نگرانی‌هایی درباره پایداری آن ایجاد کرده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون بازگشت به فلسفه اولیه کالابرگ و اصلاح ساختار بودجه‌ای، این سیاست ممکن است به جای رفاه، به کسری بودجه و چالش مالی منجر شود.

وعده رئیس‌جمهور برای کالابرگ ماهانه

رئیس‌جمهور در دیدار اخیر با رهبر انقلاب اعلام کرد که دولت مصمم است کالابرگ الکترونیک را به‌صورت ماهانه به هفت دهک جامعه اختصاص دهد تا هزینه‌های معیشتی اقشار آسیب‌پذیر کاهش یابد. این طرح که تاکنون در سه مرحله اجرا شده، در مرحله چهارم با اعتبار ۲۷ هزار میلیارد تومان از شهریور ۱۴۰۴ ادامه می‌یابد. با این حال، تثبیت این روند ماهانه نیازمند بیش از ۳۲۰ هزار میلیارد تومان بودجه سالانه است که تقریباً نیمی از بودجه عمرانی کشور را شامل می‌شود.

چالش تأمین منابع مالی

دولت هم‌اکنون ماهانه حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان برای پرداخت یارانه نقدی به ۹ دهک هزینه می‌کند. اجرای همزمان یارانه نقدی و کالابرگ، بار مالی سنگینی بر بودجه عمومی تحمیل کرده بدون اینکه منابع پایداری برای آن تعریف شود. یکی از سناریوهای پیشنهادی، جایگزینی یارانه نقدی با کالابرگ برای تثبیت قیمت کالاهای اساسی است، اما دولت تاکنون این رویکرد را دنبال نکرده و هر دو سیاست را به‌صورت موازی اجرا می‌کند.

منابع جایگزین؛ ناکافی و غیرشفاف

سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده که بخشی از منابع کالابرگ از عوارض واردات خودرو توسط ایرانیان خارج از کشور تأمین می‌شود، اما برآوردها نشان می‌دهد این منبع در سال جاری کمتر از ۵ هزار میلیارد تومان درآمد ایجاد می‌کند که بسیار کمتر از نیاز ۲۷ هزار میلیارد تومانی هر مرحله است. این شکاف مالی، پایداری طرح را زیر سؤال برده و کارشناسان نسبت به تداوم آن بدون اصلاحات ساختاری هشدار داده‌اند.

انحراف از فلسفه اولیه کالابرگ

طرح کالابرگ در سال ۱۴۰۱ با هدف حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی و تثبیت قیمت ۱۰ قلم کالای اساسی طراحی شد، اما نسخه کنونی آن عملاً به یارانه نقدی مضاعف تبدیل شده است. مردم با قیمت روز بازار خرید می‌کنند و این طرح اثر چندانی بر مهار تورم یا تثبیت معیشت ندارد. مجلس بارها نسبت به این انحراف هشدار داده و بر اجرای فلسفه اولیه تأکید کرده است.

موضع مجلس و قانون بودجه

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، تأکید کرده که کالابرگ باید قیمت کالاهای اساسی را برای مصرف‌کننده ثابت نگه دارد. بند ت تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴ نیز دولت را مکلف کرده که امکان تبدیل یارانه نقدی به کالابرگ را فراهم کند. این قانون نشان‌دهنده اراده مجلس برای بازگشت به هدف اولیه طرح است، اما اجرای همزمان یارانه نقدی و کالابرگ، با منابع محدود، همچنان چالش‌برانگیز است.

سه سناریوی پیش‌رو

کارشناسان سه سناریو برای آینده کالابرگ پیشنهاد می‌کنند:

۱. ادامه مدل فعلی: پرداخت همزمان یارانه نقدی و کالابرگ، که کسری بودجه را تشدید می‌کند.

۲. بازگشت به فلسفه اولیه: جایگزینی کامل یارانه نقدی با کالابرگ برای تثبیت قیمت ۱۰ قلم کالای اساسی.

۳. مدل ترکیبی: تخصیص بخشی از یارانه به‌صورت نقدی و بخشی به‌صورت کالابرگ، با تمرکز بر دهک‌های پایین‌تر.

مدل ترکیبی می‌تواند با آزادسازی منابع از حذف یارانه دهک‌های هشتم و نهم (حدود ۵ هزار میلیارد تومان ماهانه)، به مدیریت بهتر معیشت و تقویت طرح کمک کند.

هشدار کارشناسان درباره ناپایداری طرح

بدون اصلاح ساختار و تعریف منابع پایدار، تداوم کالابرگ ماهانه می‌تواند به کسری بودجه و فشار مالی بر اقتصاد منجر شود. بازگشت به فلسفه اولیه و اجرای دقیق تبصره ۱۳ بودجه ۱۴۰۴، که بر تثبیت قیمت کالاهای اساسی تأکید دارد، می‌تواند امنیت غذایی اقشار کم‌درآمد را تضمین کند و از تبدیل این طرح به یک چالش مالی جلوگیری نماید.